خلاصة:
مفهوم ربا یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخ جهان اسلام موردتوجه طیفهای گوناگونی از اندیشمندان ازجمله مفسران و فقها و اخیراً اقتصاددانهای اسلامی قرارگرفته است. حرمت ربا یکی از معدود موضوعاتی است که آیات متعدد قرآنی در مورد آن آمده است و آن را جنگ با خدا و رسول او میداند. این پژوهش درصدد است به شیوه تحلیلی توصیفی بـا بـهره گیری از برخی آیـات و بررسی دیـدگاههای اندیشمندان مـعاصر درباره ماهیت ربا و فلسفههای حرمت آن، برای اولین بار به واکاوی فلسفه حرمت ربا از منظر ریسک بپردازد. بر این اساس، یکی از فلسفههای حرمت ربا را با توجه به فرازمانی بودن آموزههای قرآنی میتوان جلوگیری از انتقال ظالمانه ریسک و بهتبع آن جلوگیری از جابجایی ثروت برآمده از ظلم دانست که در این پژوهش با مقایسه انتقال ظالمانه ریسک در ربا با تسهیم ریسک در عقود اسلامی مبتنی بر بخش واقعی اقتصاد به تشریح این امر پرداخته است.
The concept of Riba is one of the concepts that has been the subject of a wide range of scholars throughout the history of the Islamic world, including commentators and jurists and recently Islamic economists. The prohibition of Riba is one of the few subjects that many Quranic verses have come to regard as a war with God and His Rasool. The present study aims to analyze the philosophy of the prohibition of Riba for the first time in a descriptive-analytic way, at first exploring some of the verses and examining the views of contemporary scholars on the nature of Riba and its philosophy of sanctification. Accordingly, one of the philosophies of prohibition of Riba, considering the transcendent nature of the Qur'anic teachings, can be the prevention of cruel transfer of risk and consequently the displacement of wealth resulting from cruelty by describing the mechanism of contracting based on the real sector of the economy against Riba.
ملخص الجهاز:
بر اين اساس ، يکي از فلسفه هاي حرمت ربا را با توجه به فرازماني بودن آموزه هاي قرآني ميتوان جلوگيري از انتقال ظالمانه ريسک و به تبع آن جلوگيري از جابجايي ثروت برآمده از ظلم دانست که در اين پژوهش با مقايسه انتقال ظالمانه ريسک در ربا با تسهيم ريسک در عقود اسلامي مبتني بر بخش واقعي اقتصاد به تشريح اين امر پرداخته است .
هم زمان بـا آغاز مباحث فقهي مـربوط بـه احکام ربا، با استناد به آيات قرآن و روايات اهل بيت عليهم السلام ، دست يابي به علل احکام آن نيز مورد توجه فقها بوده است تا اين که بتوانند با بهره گيري از مباني اجتهاد و قواعد فـقه احکام ، مصاديق جديد ربا را در نظام اقتصادي و بانکداري استنباط نمايند (احمدوند و توحيدي، ١٣٩٤، ص .
علوي (١٣٩٠) در پژوهشي با عنوان «فلسفه تحريم ربا» با بررسي آيات و روايات و استفاده از متون فقهي و تجزيه وتحليل عقلي ، به دنبال اثبات فرضيه هاي زير بوده است : الف ) رباي قرضي نه به جهت تعبد، بلکه به جهت ظلم تحريم شده است ، ب ) علت ظالمانه بودن رباي قرضي ، انتقال ملکيت در قرارداد قرض است ، ج ) ربا به صورت سيستمي موجب اختلال فعاليت هاي مفيد و خيرخواهانه اقتصادي مي شود؛ و نهايتا نتيجه گرفته است که انتقال ملکيت در قرارداد قرض ، اصليترين علت ظالمانه بودن کسب سود ربوي هست .