خلاصة:
پس از انقلاب اسلامی، روابط دولت و بازار سنتی به عنوان یک نهاد اجتماعی-اقتصادی دگرگون شد. در ابتدای انقلاب، اعضای برجستۀ جامعۀ بازار، بخشهای بزرگی از اقتصاد ایران را از طریق مدیریت بنیادهای انقلابی و نهادهای دولتی در دست گرفته، روابط نزدیکی با رهبران جمهوری اسلامی برقرار نمودند. اما در سالهای بعد، تغییراتی در این روابط به وجود آمد. در بررسی این دگرگونی و برای تبیین روابط دولت و بازار در دهه نخست جمهوری اسلامی، این فرضیه قابل طرح است که در دهۀ یادشده، سیاستهای یکسان و مشابهی در قبال بازار وجود نداشت. دولت موقت به سیاستهای لیبرالی در حوزۀ اقتصاد باور داشت، اما تحت تاثیر مصوبات شورای انقلاب، فضای انقلابی و نابسامانیهای پس از انقلاب، در عمل به اجرای مصوبات شورای انقلاب پرداخت. با سقوط دولت موقت و روی کار آمدن دولتهای چپگرا، قدرت بازار سنتی بهویژه در عرصههای سیاسی و اقتصادی به چالش گرفته شد. در مقابل، بازار هم تلاش کرد تا مانع تسلط و استیلای کامل دولت بر اقتصاد و بخش خصوصی گردد. روش پژوهش، تبیینی و گردآوری دادهها به صورت کتابخانهای و اسنادی بوده است.
ملخص الجهاز:
با ایـن حـال بازاریـان به طور غیر مستقیم به دو شیوه در ساختار قدرت اعمال نفـوذ کردنـد: نخسـت از طریـق نسل جوان تر آنها که به متخصصان و روشن فکران جوان پیوسته بودند و دیگری از طریق ائتلاف با نمایندگان محافظه کار و سنتی که برای حمایت از منافع بازار و بخش خصوصی در مقابل دولت و بخش عمومی شکل گرفته بود.
اقداماتی چون مصادرۀ امـوالِ بسـیاری از سـرمایه داران بزرگ و در نتیجه خروج برخی از آنها از کشور، تلاش گسترده برای ملی کردن صـنایع و بانک ها که از سوی شورای انقلاب آغاز شـده بـود و در دولـت «میرحسـین موسـوی» بـا مطرح شدن طرح ملی کـردن تجـارت خـارجی و توسـعۀ تعـاونیهـای مصـرف ، شـدت بیشتری یافته بود، زمینه های تنش و مخالفت بازار و ساخت قدرت را برانگیخت .
پیشینۀ پژوهش در ادبیات گسترده ای که درباره چرایی و نتایج انقلاب اسلامی پدید آمده ، گاه با نگـاه عام گرایانه ، اقتصاد سیاسی و روابط دولت با نیروهای اجتماعی- اقتصـادی و گـاه نیـز بـا نگاه خاص گرایانه به بررسی چگونگی این مسئله پرداخته شده است .
با انتخاب بنیصدر به عنوان اولین رئیس جمهـور در سـال ١٣٥٨ کـه همزمـان بـا گشایش نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بود، همۀ زمینه ها بـرای تشـکیل نخسـتین دولت غیر موقت مورد نظر قانون اساسی مهیا شد و با تشـکیل دولـت محمـدعلی رجـایی، نظام جمهوری اسلامی به لحاظ ساختاری کامـل شـد.