خلاصة:
نسخه های خطّی شامل اطّلاعات تاریخی و سیاسی، اجتماعی و ادبی برای پژوهشگران است. یکی از این نسخه ها، دیوان اشعار میرزا محمدعلی دنبلی، متخلّص به مفلق تهرانی در عصر قاجاریه و دورۀ سبک بازگشت ادبی است که تاکنون نویسنده و حتّی خود اثر معرّفی نشده است. «دیوان مفلق» 2400 بیت در قالب قصیده و قطعه و ترکیب بند و غزل است. محتوای غالب دیوان، در بیان مدح شاهان و شاهزادگان قاجار و صاحب منصبان و در بیان هجو و هزل امیران و خوانین عصر میباشد. شعر او به جهت زبانی فصیح و رسا است. او در سرودن اشعار از ساختار و سبک دورۀ خراسانی و عراقی تبعیّت میکند. مهمترین سوالها در این پژوهش این است که مفلق تهرانی کیست؟ سبک و ویژگیهای سبکی و موضوعات دیوان شعر او چیست؟ در ادامه با بررسی دقیقتر این اثر، ارزش ادبی و تاریخی آن معرّفی خواهد شد. در این مقاله نخست به شناخت مفلق طهرانی و پس از آن به معرّفی نسخه های دیوان و شرح لازم بر آن و ارزیابی شعر وی میپردازیم.
ملخص الجهاز:
) آن که جودش طعنها بر حاتم و بر مِعْن زد آن که فضــلش خرده ها بر فضــل و بر جعفر گرفت (همان ، گ ٩) ر) در تمامي نسخه ها «ب » تاکيد، در اغلب مواضع ، جدا از فعل نوشته شده است مانند: (به بايست = ببايست ، به بين = ببين ، به بند = ببند) اي شيخ زنخ را که به بايست کَشي تيغ مِهر آري و با زلف همي کينه ورآيي (همان ، گ ٢٢) ز) کلمه «همي» و «مي» گاهي با فاصلۀ يک يا چند کلمه ، پيش از فعل و گاهي بعد از فعل در مي آيد مانند: (همي کنم ، همي از دور بگريزد، آمد همي) اين نيست جز از کارگزاري که همي خواست / جمعيت خود را ز پريشاني عالم (بلافاصله قبل از فعل ) فريد دهر مسيح زمان که فيض دَمَش / چه فيض روحِ قدس مُرده را همي جان داد (با فاصله قبل از فعل ) بر پا و زر خواهد همي وز مال شاه آرَد همي / وآنگه دو رَه ششصد همي ناسوده يکران را سفن (بعد از فعل ) (همان ، گ ١٤/ ١٩/ ٢٠) ٥- ساحت زباني نسخه ديوان مفلق طهراني: مهمترين ويژگي زباني مفلق ، آميختگي واژه هاي کهن و نو، عاميانه و اديبانه ، فارسي و عربي است و در عين حال ، رواني و سادگي آن است که از ويژگي زباني سبک دوره بازگشت ، به تبعيّت از ساختار و زبان شعر گذشتگان است .