خلاصة:
در معماری ایرانی هر فضای کالبدی به منظور فعالیتی خاص؛ برای رفع نیازهای ساکنین آن فضا شکل گرفته که فرم آن
همواره متاثر از عواملی چون ویژگیهای اقلیمی» مصالح و امکانات فنی» فرهنگ حاکم بر جامعه و خلاقیت طراحان بوده
است. عناصر میانی و فضاهای واسط چون رواق» هشتی» ایوان» دالان در معماری مسکونی ایران نقش موّری داشته و در
واقع این عناصرء سلسله مراتب فضایی بنا را تشکیل میدهند؛ که در این میان هشتی به عنوان یک فضای چند عملکردی
که مهمترین نقش آن حرکت و تقسیم فضایی است از جایگاه بیشتری در معماری سنتی ایران برخوردار میباشد. این
پژوهش با هدف مطالعه گونههای مختلف هشتی در خانههای سنتی ایران و ارزیابی چگونگی فرم و مشخصات کالبدی آن
در شهرها و دورههای مختلف معماری ایران تدوین شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی
است و با انتخاب نمونههای مساکن سنتی در معماری درونگرای ایران انجام شده است. روش جمعآوری اطلاعات از نوع
کتابخانهای بوده و با مشاهده خانه های سنتی ایران و در نهایت ترسیم دیاگرام تحلیلی از آنها به بررسی انواع هشتی در
بناهای مسکونی ایران پرداخته و سپس با تحلیل ساختاری و یافتن الگو و درونمایه مشترک و تناسبات معماری حاکم و
بررسی مشخصات کالبدی آنها نتایجی حاصل شد که بیانگر تفاوت الگوی هشتی بر اساس عواملی نظیر اقلیم و دورههای
تاریخی و ... می باشد.
ملخص الجهاز:
روش جمعآوری اطلاعات از نوع کتابخانهای بوده و با مشاهده خانه های سنتی ایران و در نهایت ترسیم دیاگرام تحلیلی از آنها به بررسی انواع هشتی در بناهای مسکونی ایران پرداخته و سپس با تحلیل ساختاری و یافتن الگو و درونمایه مشترک و تناسبات معماری حاکم و بررسی مشخصات کالبدی آنها نتایجی حاصل شد که بیانگر تفاوت الگوی هشتی بر اساس عواملی نظیر اقلیم و دورههای تاریخی و … می باشد.
به عبارت دیگر بسیاری از فضاهای ورودی همانند واحدهای دیگر معماری تنها برای پاسخگویی و تامین نیازهای مادی و ملموس طراحی و ساخته نمی شد بلکه فرهنگ و الگوهای رفتاری، ارزش های معنوی و اجتماعی، نقش مهمی در شکل گیری آنها داشته است و اهداف و اصولی متناسب با آن بنا از جمله: حفظ محرمیت افراد خانواده در نظر گرفته می شد.
در ابتدای خانه سنتی ایران فضایی چند ضلعی با تزئینات زیبا و بسیار متنوع که با کاربندی های آرام بخش همراه است این فضا هشتی نام دارد که در اکثر مواقع شکل آن هشت ضلعی است اما به معنی عدد هشت نیست زیرا هشتی هایی به شکل دایره و مربع و دیگر شکل ها وجود دارد که معنی اصلی آن فضایی بیرون زده نسبت به فضای داخل است و تنها این فضاست که با بیرون ارتباط دارد و در اصل وظیفه ی این فضا ایجاد مکث تقسیم فضایی و مکانی جهت انتظار و آماده شدن افراد خانه برای پذیرا شدن مهمان است و همواره فضای ورودی مکان مناسبی برای بدرقه و استقبال از میهمانان وتازه واردان به شمار می آمده است این سنت از لحاظ مذهبی نیکو شمرده می شود پیامبر اسلام(ص) چنین نقل شده است: حق کسی که داخل خانه می شود بر اهل آن خانه آن است که در وقت داخل شدن و بیرون رفتن پاره (ای) با او راه بروند( مجلسی، ص243).