خلاصة:
این مقاله از دریچه‌ی شیوه‌های اعطای هدیه در اوایل قرن نوزدهم میلادی/ اوایل قرن سیزدهم
هجری ایران, نحوه‌ی کش ورداری, حکم‌رانی و روابط حاشیه با مرکز در اوایل حکومت قاجار
(۱۸۳۴-۱۷۸۵م/ ۱۲۵۰-۱۱۹۹ ه. ق) مورد بررسی قرار می‌دهد. در ابتدا از سابقه‌ی طولانی هدایا در
تاریخ اداری و سیاسی ایران، جهان فارسی زبان و اوراسیای گسترده و پیش از شکل‌گیری ویژگی‌های
خاصش در ایران؛ سخن گفته می‌شود. پیشکشی, مراسم اعطای هدایا، نقش مهمی در فرهنگ و اقتصاد
سیاسی ایران عصر قاجار داشت و بخشی از فرایند اداره‌ی حکومت قاجار، به‌عنوان تداوم نظام‌های اداری سلسله‌های سلطنتی پیشین ایران بود. با این وجود. پیشکشی در اعمال قدرت حاکمان قاجار در
ایالت‌ها و جلب وفاداری بزرگان ایالتی چالش‌هایی را به همراه داشت. دولت‌مردان قاجار هدایا و رشوه
را دست کم در سطح گفت‌مانی؛ به صورت‌های مختلف می‌دیدند که اولی به‌وضوح به عنوان یک عمل
قابل‌قبول شناخته می‌شد. هدایا و نشان‌های افتخار, مانند خلعت که به اشخاص اعطا می‌شد. بخشی از
استراتژی حاکمان قاجار، برای معرفی خودشان به عنوان حاکمان عادل و مشروع بود. دراین پژوهش
تاثیر هدایا در سیاست خارجی و تسهیل در روابط ایرانیان و فرستادگان خارجی, هم‌چنین، این موضوع
که یک هدیه ناکافی میتوانست باعث رنش شود. مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
This article uses gift-giving practices in early nineteenth-century Iran as a window
onto statecraft, governance, and center-periphery relations in the early Qajar state
(1785–1925). It first demonstrates that gifts have a long history in the administrative
and political history of Iran, the Persianate world, and broader Eurasia, before highlighting
specific features found in Iran. The article argues that the pishkish, a tributary
gift-giving ceremony, constituted a central role in the political culture and economy
of Qajar Iran, and was part of the process of presenting Qajar rule as a continuation
of previous Iranian royal dynasties. Nevertheless, pishkish ceremonies also illustrated
the challenges Qajar rulers faced in exerting power in the provinces and winning the
loyalty of provincial elites. Qajar statesmen viewed gifts and bribes, at least at a discursive
level, in different terms, with the former clearly understood as an acceptable
practice. Gifts and honors, like the khil‘at, presented to society were part of Qajar
rulers’ strategy of presenting themselves as just and legitimate. Finally, the article considers
the use of gifts to influence diplomacy and ease relations between Iranians and
foreign envoys, as well as the ways in which an inadequate gift could cause offense.
ملخص الجهاز:
2حاکمان اوایل قاجار نهتنها به یک طبقه اداری تثبیتشــده برای خدمت در دیوانسالاری شان متکی بودند، بلکه از شــیوههای تداوم یافته ای مانند هدیه دادن که آنها، آن را از دوران صفوی و پس از صفوی به ارث برده بودند و به عنوان وسیلهای برای بازسازی دولتی که میتوانست بر یک سرزمین وســیع دو و نیم برابر فرانســه مدرن و 100000 مایل مربع بزرگتر از ایران معاصر حکومت کند ،استفاده میکردند.
3 به این معنا، تبادل هدیه بخش حیاتی حکومت و حیات سیاسی قاجار بود، اما نخست باید توجه داشت که اعطای هدیه قاجارها را با دیگر امپراتوریهای تابع و خراجگذار مرتبط میکرد و دیگر اینکه نباید آنرا به سطحی از تفاوت فرهنگی تبدیل کرد.
علاوه بر این، اگر چه در شــیوه و آداب و رسوم هدیه دادن بین حکومت قاجار و حکومتهای قبلی پیوستگی زیادی وجود دارد اما مراسم پیشکشی به عنوان بارزترین نمونه از رسوم هدیه قاجاری بود که با توجه به شرایط تاریخی اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم شکل گرفت.
تبادل هدایا در دوره قاجار یک فرهنگ مبادله را منعکس میکند که در جامعه ایرانی قرن نوزدهم وجود داشــت و نخبــگان را در روابط اجتماعی و اقتصادی قرار داد که به حفظ حاکمیت آنها کمک کرد.
فرمانها، وقایع نامهها و دیگر منابع فارسی دوره قاجار نیز ازواژگان متنوعی برای اشاره به هدایا و عمل هدیه دادن استفاده میکنند که رایجترین آنها عبارتند از: هدیه، تحفه، پیشکش و عنایت.
(
, 
, 
)
