خلاصة:
کرانه های جنوبی دریای مازندران به لحاظ برخورداری از محیطی مناسب، همواره درطول سده ها و هزاره ها موردتوجه انسان ها و استقرارهای انسانی بوده است. تاکنون در نتیجه کاوش های باستان شناسی و نیز حفاری های غیرمجاز، بخشی از آثار مادی مرتبط با استقرارهای باستانی در این ناحیه یافت شده است. جزئیات و چگونگی کشف بسیاری از آثار تاریخی به دست آمده از کاوش های غیرمجاز یا کشفیات اتفاقی هنوز به روشنی مشخص نیست. این اشیاء که عموما به صورت مجموعه ای پدیدار شده اند، غالبا شناسنامه نامشخص و سرنوشت نامعلومی دارند. این درحالی است که برخی از اشیاء مازندران که درطول دهه ها و سده های اخیر به دست آمده، منحصربه فرد بوده و نظیر آن ها تاکنون در جای دیگری یافت نشده است. برخی از پرسش هایی که این پژوهش درصدد دستیابی به پاسخی برای آن هاست بدین شرح است: ۱. اهمیت آثار تاریخی مازندران که از کشفیات اتفاقی یا حفریات غیرمجاز دو سده اخیر کشف شده، ازلحاظ کمی و کیفی چگونه است؟ ۲..منابع بررسی آثار تاریخی حاصل از کشفیات اتفاقی مازندران کدام اند؟ در این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی مربوط به مازندران از قبیل کتاب های تاریخی، روزنامه ها، جراید، سفرنامه ها و روایات عامیانه به بررسی آن دسته از آثار تاریخی این منطقه خواهیم پرداخت که از کاوش های باستان شناسی به دست نیامده اند، بلکه در نتیجه کشفیات اتفاقی یا حفریات غیرمجاز دو سده اخیر کشف شده و در حال حاضر شماری از آن ها در موزه های مختلف ایران و جهان قرار دارند. نتیجه این بررسی نشان می دهد که چگونگی کشف و اهمیت و جایگاه هنری و تاریخی شماری از این آثار نیازمند توجه و تامل بیشتری است.
ملخص الجهاز:
منابع بررسی آثار تاریخی حاصل از کشفیات اتفاقی مازندران کداماند؟ در این پژوهش با بهرهگیری از منابع تاریخی مربوط به مازندران از قبیل کتابهای تاریخی، روزنامهها، جراید، سفرنامهها و روایات عامیانه به بررسی آن دسته از آثار تاریخی این منطقه خواهیم پرداخت که از کاوشهای باستانشناسی بهدست نیامدهاند، بلکه در نتیجۀ کشفیات اتفاقی یا حفریات غیرمجاز دو سدۀ اخیر کشف شده و در حالحاضر شماری از آنها در موزههای مختلف ایران و جهان قرار دارند.
در کتابهای تاریخی مازندران، در میانۀ قرون اسلامی و حتی در آثار شاعران قدیم به مواردی از کشف آثار تاریخی گذشتگان، که برخی از آنها جنبۀ داستانی و افسانهای به خود گرفتهاند اشاره شده است؛ برای مثال، در کتاب تاریخ طبرستان1، به حفاری «حسامالدوله اردشیر»2 در آمل و کشف اسکلت یک زن اشاره شده و آمده است: «خاکشویان دو نیزه بالای آن زمین فرو رفته بودند3 و عمارت بسیار ظاهر شده و دخمه و گور با دید آمد4» (ابناسفندیار، 1366: 71)؛ «نوروززادهچگینی» آثار یافتشدۀ مذكور را با شهر ساسانی آمل مرتبط دانسته است (نوروززادهچگینی، 1366: 46).
منابع بررسی آثار تاریخی حاصل از کشفیات اتفاقی مازندران کداماند؟ روش پژوهش: در این پژوهش با بهرهگیری از منابع تاریخی مربوط به مازندران، از قبیل کتابهای تاریخی، روزنامهها، جراید، سفرنامهها و روایات عامیانه، با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی آندسته از آثار تاریخی این منطقه پرداخت خواهد شد که از کاوشهای باستانشناسی بهدست نیامدهاند؛ بلکه در نتیجۀ کشفیات اتفاقی یا حفریات غیرمجاز دو سدۀ اخیر کشف شده و در حالحاضر شماری از آنها در موزههای مختلف ایران و جهان قرار دارند.
«منوچهر ستوده» نیز معتقد بود در مازندران تعداد زیادی از ظروف نقره دورۀ ساسانی وجود داشت که برخی از آنها تاکنون یافت شده است (ستوده، 1355، ج 3: 128).