خلاصة:
تصویر آفرینی، شیوهای بلاغی و هنرمندانه برای بیان مطالب است که در متون گوناگون از آن استفاده میشود. آفرینش هنری یکی از شیوههای تأثیرگذار در انتقال مطالب بشمار میآید. عمده پژوهشهای صورت گرفته در این زمینه عمدتاً به تصاویر مفرد و چگونگی ساخت آن منحصر شده و این در حالی است که به نظر میرسد این امکان وجود دارد که تصاویر مفرد ارتقاء یابند و از برساخت چند تصویرمفرد کنار هم یک تصویر سیاقی و کلان به وجود آید. در این پژوهش کوشش بر آن بوده که به این سؤالات پاسخ داده شود که تصاویر سیاقی در قرآن چگونه ساخته میشوند و تصاویر برساخته در انتقال مفاهیم چه تأثیری دارند؟ بررسی نمونههای مختلف نشان میدهد که سه گونه ساخت برای تصاویرسیاقی در قرآن محتمل است: تصاویر برساخته در یک آیه، تصاویر برساخته در چند آیه متوالی و تصاویر برساخته در چند آیه غیر متوالی. در این پژوهش با تکیهبر روش توصیفی- تحلیلی، جوانب گوناگون ساخت تصاویرسیاقی در قرآن موردمطالعه قرارگرفته است. نخست تصویر موجود در هر یک از همبافتها بررسیشده و سپس با تکیهبر تحلیل دادهها این کوشش انجامشده است که مشخص شود از کنار هم قرار گرفتن دو یا چند تصویر مفرد چگونه یک تصویر سیاقی کلان ساخته میشود.
Illustration is a rhetorical and artistic way of expressing content that is used in various texts. Artistic creation is one of the most effective ways to convey content. Most of the research in this field is mainly limited to single images and how to create them,while it seems that it is possible that single images will be upgraded and a single and large image will be created from the construction of several individual images together.In this study, an attempt has been made to answer the questions of how textual images are constructed in the Qur'an and what effect do the constructed images have on the transmission of concepts? Examination of various examples shows that three types of fabrications are possible for weaving images in the Qur'an: images made in one verse, images made in several consecutive verses, and images made in several non-consecutive verses. In this research, relying on the descriptive-analytical method, various aspects of making textual images in the Qur'an have been studied. First, the image in each of the weavings was examined, and then, based on the data analysis,an attempt was made to determine how a large textural image is constructed by juxtaposing two or more single images.
ملخص الجهاز:
به عبارت ديگر در سخني گزيده ميتـوان گفـت در ايـن پـژوهش منظـور از سياق ، زمينه زباني، محيطي، زماني و مکاني است که مـتن در آن زاييـده ، رشـد کـرده در آن فهميده مي شود؛ (الهيان ،١٣٩١، ص ٣٥) لازم به ذکر است که منظور از «هم بافت » بخش هاي کوچکي هسـتند کـه در هـم نشـيني باهم يک سياق کلي را تشکيل ميدهند و به عنـوان عضـو رابـط ميـان تصـاوير مفـرد بـراي ساخت تصاوير سياقي نقش اصلي را بر عهده دارد.
٣ تصاوير سياقي برساخته در يک آيه در برخي از آيات قرآن کريم چند تصوير هم زمان وجود دارد کـه از کنـار هـم قـرار گـرفتن آن ها يک تصوير واحد سياقي ساخته ميشود؛ چنانکه قـبلا نيـز بيـان شـد هـم بافـت هـا در حقيقت واحدها يا تصاوير مفرد کوچکي هستند که در هم نشيني بـاهم يـک تصـوير کلـي و بزرگ تر را تشکيل ميدهند.
به ديگر سخن ، قـرار دادن انگشتان در گوش ها خود تصـويري واحـد اسـت کـه بـا اسـتفاده از صـنعت بلاغـي کنايـه ساخته شده و اين تصوير بلاغي مفرد به همراه ساير هم بافت هـاي خـود تصـويري سـياقي و برساخته را ترسيم ميکند.
وجه مشترک ميان تصاوير موجود که آن ها را به هم پيوند ميدهـد کلمـه «ظلـل » اسـت ؛ اين واژه جمع «ظله » و در معناي دود سياه و غليظ بکـار مـيرود (طريحـي ١٣٧٥، ٥/ ٤١٦) بدين ترتيب تصوير سياقي موجود ساتري از آتش در بالاي سر و ساتري ديگر در زيـر پـا را ترسيم ميکند و اين نشان دهنده آن است کـه آتـش از همـه جهـات بـه ايشـان احاطـه دارد (طباطبايي ١٤١٧، ١٧/ ٢٤٩).