خلاصة:
تاریخچه اتمگرایی، به یونان باستان میگردد. اتمگرایی یونان، نظریه ماتریالیستی (مادیگرا)، علی و مکانیکی بود. اتمگرایی، چه اتمگرایی یونان و چه اتمگرایی جدید (بعد از قرن هفدهم) از جهاتی یک نظریه مادیگرا به شمار میرود. در قرون وسطی در جهان اسلام نیز نوعی نظریه اتمگرایی برای تبیین طبیعت توسط متکلمین معتزلی و اشعری ارائه شد. بر خلاف اتمگرایان یونان، متکلمان مسلمان، متأله بودند و نام متکلم را از جهت پایبندیشان به تعالیم اسلام و قرآن یدک میکشند. با این وجود نظریهای که در جهان طبیعت ارائه دادند که از جهاتی با سایر نظریات اتمگرایانه مشابهت دارد. این نکته جالب توجه است که اتمگرایی کلام توسط نظریه پردازانی ارائه شدهاند که در بحث قدرت مطلقه خداوند، به شدت رادیکال هستند. در این جستار، اینجانب قصد دارم که پس از معرفی نظریه اتمگرایی کلام، به ساختار متافیزیکی اتمگرایی کلام بپردازم؛ اینکه چه اصول اعتقادی مبنای نظری متافیزیک کلام است. در ادامه، تحلیل خواهم نمود که چگونه نظریه پردازان متأله برای حفظ اصول متافیزیکی خود، نظریه ای را در فیزیک ارائه دادهاند که به مادیگرایی و طرد متافیزیک در فیزیک می انجامد، ولیکن یک نظریه الحادی نیست.
The history of atomism has begun from Ancient Greek. Greek atomism was materialist, causal, and Mechanical. Atomism whether the ancient atomism or modern version (after the seventeenth century), is regarded as a materialist theory. In medieval time, in the Islamic world, an atomistic theory was offered to explain nature by mutikallimun, (Muʿtazila and Asʿari). Opposite of Greek atomists, Muslim atomists were theists and they were called mutikallimun for begin devoted to Islam and Quran. Nonetheless, they have developed a theory that is similar in some aspects to the other atomistic theories; however, they were radical about God’s omnipotence. In this paper, I investigate the metaphysical structure of Kalam atomism in the respect that they are based on which belief, after a brief introduction. And then I analyze that those theist theorists developed a scientific account in physics, which protected their religious beliefs. I examine how the theory results in materialism and the exclusion of metaphysics, but not entailing atheism.
ملخص الجهاز:
٤٨ تصـمیم بـه بازنویسـی و مشـخص کـردن چارچوب های جدید برای این مقاله ، به این علت بـود کـه بـا معیـار مکاتـب و ایسـم هـای ١٠ فلسفۀ علم ، سال دهم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٩ شناخته شده ، وجه مشترک اتم گرایی کلام و دیگر نظریات اتم گرایانه بدست نمیآمـد.
١٣ یک متکلم اتم گرا، به مانند یک مادیگرا، وجود قوانین متافیزیـک و ذاتیـات اشـیاء را بـه شکل پیشینی رد میکند و فیزیکی دارد که وابسته به متافیزیک ذات گرایانه نیسـت ، ولـی بـر خلاف یک مادیگرا (که باور دارد علتی خارج از جهان مادی نیست )، وی باور دارد که تنهـا علت پدیده های طبیعی اراده خداوند است .
با این حال ، اگرچـه در فیزیک کلام ، ناظر در شرایطی است که در جهان خود، برای یک رویداد علتی قائـل نیسـت ، ولی باور دارد که قدرت مطلقه ای بیرون از جهـان مـادی، عامـل مسـتقیم آن رویـداد اسـت .
سوال اینجاست که آیا تصادفی بودن رویداد در جهان مادی، اثبات الحاد است ؟ آیـا نـاظری که با فیزیک اتم گرایی کلام جهان مادی را درک میکند دچار تناقض است ؛ صـرفا جداگانـه در ذهن خود به خداوند باور دارد و در عین حال یـک فیزیـک الحـادی را پذیرفتـه اسـت ؟ علت این اتهام آنجاست که یک اتم گرا معتقد به تباین است و در جهـان مـادی و محسـوس راهی برای شناخت عالم غیر محسوس ندارد.