خلاصة:
در این مقاله ضمن بررسی این نظام در قالب گات و سازمان جهانی تجارت و تبیین نقش و تأثیر آن در تعامل سازمان با سایر رژیمهای حقوق بینالملل، با لحاظ کردن عامل توسعهیافتگی کشورهای عضو، چالشهای اساسی آن را شناسایی و جایگاه کشورهای در حال توسعه را در تحول و تکامل آن تحلیل نموده ایم. با روش اسنادی و پیمایشی با استفاده از اسناد حوزه تحقیق و آمار منتشرشده توسط سازمان جهانی تجارت به بررسی همبستگی میان وضعیت کشورهای درحالتوسعه و توسعهیافته پرداخته شده است. سیستم حل اختلاف، بهعنوان ارزشمندترین دارایی نظام نوین تجارت بینالملل، نقش مهمی در اعمال مقررات و ایفای تعهدات این سازمان بر عهده دارد. این نظام، با رویههای خودکار خود و توانایی تجویز اقدامات متقابل تجاری بهعنوان مجازات، سازوکار منحصربهفردی ارائه نموده که بر اساس آن، کشورهای عضو میتوانند اجرای کامل امتیازات تجاری مذاکره شده را مطالبه نمایند. علیرغم امتیازات درخور توجهی که برای «کشورهای درحالتوسعه» در نظر گرفتهشده است، بسیاری از این کشورها مشارکت و بهرهمندی شایستهای از آن نداشتهاند. در سالهای اخیر حضور کشورهای درحالتوسعه در این نظام پررنگتر شده است، اما همچنان کشورهای توسعهیافته بهطور معناداری حضور و بهرهمندی بیشتری از آن دارند. فقدان سیستم منسجم اقتصادی و هزینهبر بودن دعاوی، محدودیت ظرفیت حقوقی و کمبود منابع مالی، عدم اطلاعات و تجربه ناکافی کشورهای درحالتوسعه؛ اقتصاد قوی و قدرت نفوذ کشورهای توسعهیافته ازجمله دلایل این مسئله هستند.