مبانی مشترک ادبیات مقاومت در اشعار جمیل صدقی زهاوی و معروف الرصافی مقالة

ادبیات مقاومت به عنوان یکی از پویاترین جریان‌های ادبی معاصر عرب به شمار می‌رود و به خصوص در عراق، به دنبال افزایش ظلم و ستم حکومت عثمانی و استعمارگران با هدف مبارزه در مقابل آن شکل گرفت. این اشعار بازتاب دهنده دردها و رنج‌ها، پیکار و پایداری، آزادی و بیانگر معضلات اقشار مختلف جوامع بشری است که شاعرانی چون زهاوی و رصافی از منادیان حقیقی آن به شمار می‌آیند. آنان توانستند با تلاشی گسترده به سرودن شعرهای مهیج و تحریک احساسات خفته مردم مبادرت ورزند که علاوه بر تأثیرگذاری در رخدادها، در راستای منافع سرزمین خویش آثار ادبی ماندگاری را هم تألیف کنند. این مقاله با استفاده از روش پژوهش ادبی و تاریخی ابعاد و زوایای موضوع را بررسی می‌نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد، عشق به وطن، مبارزه با دولت عثمانی و حکومت قیمومیت از مهم‌ترین بخش ادبیات پایداری در اشعار این دو شاعر عراقی است. زهاوی و رصافی از جمله شاعرانی بودند که مردم را به حق طلبی و ظلم ستیزی دعوت کردند.

مباني مشترک ادبيات مقاومت در اشعار جميل صدقي زهاوي و معروف رصافي عشق به وطن آنچه زمينه را براي پيدايش عشق به وطن و وطـن پرسـتي در بـين اعـراب در عصـر جديد آماده ساخت ، و سبب گرديد که احساس تمايل به تحکيم ارکان ملـي- وطنـي در دل ملت عرب بيدار شود، بروز انديشه ملي گرايي به عنوان يک عقيده سياسي در جهـان غرب بود که همراه با ساير ايده ها و افکار جديد به جهـان عـرب راه يافـت و شـاعران در 169١٧٠/ راستاي عقيده ملي گرايي به سرودن شعر پرداخته ، و چندين هدف را دنبال کردنـد، کـه عبارت اند از مبارزه با اسـتبداد و اسـتعمار و محکـوم کـردن اشـغالگران ، آشـکار نمـودن دسيسه ها و توطئه هاي آنان ، و سپس توجه به قهرمانيها و فداکاريهاي مردمي در برابـر استعمارگران (الواعظ ، ١٩٧٤م : ٣٤٤). وي در قصيده «ايقاظ الرقود» ضمن ظـالم شمردن و جائر توصيف کردن حکومت عثماني کـه کسـي را دعـوت نکـرد و بـا ديگـران مشورت ننمود، نويد فروپاشياش را ميدهد و خاطر نشان ميکند که اين دولت فقط بـه سـتم پيشـگان توجـه دارد و از رويـه اسـلافش بـه دور افتـاده ؛ از ايـن رو نبايـد فريـب سردمداران آن را خورد؛ از آنکه اينان مانند آتشي سوزان هسـتند و فقـط تماشـايش ، آن هم از دور خوش است : حکومۀ شعبنا جارت واستشارت وکل حکومۀ ظلـمت وجارت فبشرها بتمزيق الحـدود حکـــــوتنا تمــيل لباخسـيها مجانــبۀ طريق مــؤسسـيها فلا يـــغررک ليــن ملابـسيها فهم کالنـار تـحرق لامسـيها وتحسن للنواظر من بعيد صارت علينا تستبد بما أشارت فــلا أحـــدا دعــتـــه ولا (الرصافي، ١٩٩٩م : ٢١٣/٢) 178مباني مشترک ادبيات مقاومت در اشعار جميل صدقي زهاوي و معروف الرصافي/ ١٧٩ - حکومت ملت ما ظلم کرد و با اشاره هاي خود بر ما استبداد ورزيـد/ نـه کسـي را دعوت کرد و نه با کسي مشورت نمود.