خلاصة:
اقتصاد مقاومتی به عنوان الگوی اقتصاد مطلوب کشور، نیازمند دستیابی به ضدشکنندگی است. ضدشکنندگی اقتصادی به مواردی اطلاق می‌شود که یک اقتصاد آسیب‌پذیر یا شکننده باید به اجرا بگذارد تا آسیب‌پذیری آن کاهش یابد؛ درواقع منابع و ظرفیت‌ها طوری تنظیم و جایابی شوند که احتمال ضربه به آنها به حداقل برسد و بتوان عواید مثبتی نیز به‌دست آورد. به رغم مشکلات متعدد اقتصاد کشورمان، تاکنون مجموعۀ شاخص مدونی برای رصد و پایش میزان ضدشکنندگی اقتصاد ایران طراحی نشده است. بدین‌منظور پژوهش حاضر به استخراج و تبیین ابعاد و شاخص‌های ضد شکنندگی اقتصادی برای نیل به اقتصاد مقاومتی با استفاده از روش دلفی فازی و تحلیل مضمون پرداخته است. در این راستا، نخست ادبیات مرتبط با ضدشکنندگی اقتصادی مورد تحلیل مضمون و داده‌کاوی قرار گرفت و سپس ابعاد کلیدی اولیۀ ضدشکنندگی و مؤلفه‌های هر یک از این ابعاد استخراج شد. در ادامه از طریق خبره‌سنجی 21 نفر از خبرگان این حوزه و بکارگیری تکنیک دلفی فازی، این چارچوب نهایی شد. بدین ترتیب مدل پایش ضدشکنندگی اقتصادی مشتمل بر 3 بُعد شامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی همراه با 35 شاخص ارائه شد. در پایان نیز هر کدام از ابعاد و مؤلفه‌های ضدشکنندگی تعریف و بررسی شدند. این شاخص‌های ضدشکنندگی می‌توانند برای تعریف خط‌مشی‌ها در جهت شناخت عملکرد هر بخش، کمک‌کننده باشند.
Moqawama economy, as a desirable economic model for Iran, needs to achieve anti-fragility. Economic Anti-fragility refers to the things that a vulnerable or fragile economy must implement to reduce its vulnerability. In fact, this concept means that resources and capacities should be adjusted and positioned in such a way that the possibility of hitting them is minimized, and in addition, positive achievements can be gained. Despite the numerous problems of Iran economy; so far, a set of indicators has not been designed to monitor the anti-fragility of the Iranian economy. For this purpose, the present study has extracted and explained the dimensions and indicators of economic anti-fragility to achieve a Moqawama economy using a fuzzy delphi methodology and content analysis. In this regard, the literature related to economic anti-fragility was first analyzed for content and data mining. Thus, the basic key dimensions of anti-fragility and the components of each of these dimensions were extracted. This framework was finally finalized through the expertise of 21 experts in this field and employing fuzzy delphi technique. Therefore, the economic anti-fragility monitoring model consisted of 3 dimensions, including economic, social, and political, along with 36 sub-indicators. Finally, each of the dimensions and components of anti-fragility were defined and examined. These anti-fragility indicators can help defining policies to understand how each sector operates.
ملخص الجهاز:
بدین‌منظور پژوهش حاضر به استخراج و تبیین ابعاد و شاخص‌های ضد شکنندگی اقتصادی برای نیل به اقتصاد مقاومتی با استفاده از روش دلفی فازی و تحلیل مضمون پرداخته است.
خاورمیانه نیز سال‌هاست که از منظر اقتصادی، منطقه‌ای پرتنش ارزیابی می‌شود و دولت‌های این منطقه عمدتاً با مشکلاتی نظیر بی‌ثباتی، جنگ داخلی، فساد دولتی و ضعف اقتصادی درگیر هستند؛ به طوری‌که ایران در رتبه‌بندی شکنندگی نظام اقتصادی سال 2019 بنیاد صلح جهانی، در ردۀ پنجاه و دوم جهان و در بین کشورهای در وضعیت هشدار بالا قرار گرفته است که خود نشان از وضعیت نامناسب کشورمان در این زمینه دارد.
شکنندگی، در سازمان‌های بین‌المللی متفاوت به صورت گوناگونی تعریف شده است؛ برای مثال، بخش توسعۀ بین‌المللی کشورهای متحده بریتانیا (DFID)، شکننده را کشوری می‌داند که دولت آن قادر به انجام فعالیت‌های مرکزی برای مردم خود نیست (Graziella & Guerzoni , 2012)، ولی واژۀ ضدشکنندگی نخستین‌بار توسط «نسیم نیکولاس طالب» در کتابی به همین نام که در سال 2012 به چاپ رسید، مورد استفاده قرار گرفت که آن را ویژگی‌ای تعریف می‌نماید که اقتصاد در مواجهه با عوامل فشار کسب قدرت نماید و از شکست‌ها قدرتمندتر شود.
توسعۀ زیرساخت‌های اقتصادی رشد و پیشرفت هر جامعه‌اي، به وجود زیرساخت‌هاي فیزیکی براي تولید و توزیع کالاها و خدمات بین عامۀ مردم و بنگاه‌ها بستگی دارد؛ به طوري که قدرت اقتصاد ملی، به توانایی و موجودي زیرساخت آن بستگی دارد و کیفیت و کارایی این زیرساخت‌ها بر تداوم فعالیت‌هاي تجاري و اقتصادي جامعه و کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی مؤثر است (Babovic et al.
(
, 
, 
)
