نسبت رای و اثر در تفسیر البسیط واحدی و التبیان شیخ طوسی با تاکید بر مولفه‌های تفسیر به رای مقالة

مؤلف: اسماعیلی شریف، اسماعیل ؛ ایازی، سید محمد علی ؛

مطالعات قرآن و حدیث سفینه پاییز 1399 - شماره 68 ، ج (Ministry of Science/ISC (‎21 صفحة - من 79 إلی 99 )

الکلمات المفتاحية: تفسیر اثری شیخ طوسی رویکردهای تفسیری تفسیر اجتهادی تفسیر به رای واحدی نیشابوری تفسیر البسیط تفسیر التبیان

خلاصة:

در این مقاله رویکرد تفسیری واحدی نیشابوری (م. 468 ق.) مفسّر شافعی در تفسیر البسیط و شیخ طوسی (م. 460 ق.) مفسّر شیعه در تفسیر التبیان به تفسیر به رای بررسی می‌شود. این دو تن، از مفسّران قرن پنجم و تقریبا همزمان هستند. واحدی در این شیوه، آیات را بر اساس لغت، وجوه دلالت آن و علوم قرآنی تفسیر می‌کند. هم‌چنین در تفسیر اجتهادی خود به جمع بین تفسیر به رای و تفسیر اثری می‌پردازد. وی در صورت تعارض، اولویت را به تفسیر اثری می‌دهد و یافته‌های تفسیر به رای را بر اساس مستندات تفسیر اثری توجیه می‌کند. شیخ طوسی از روایات تفسیری چهار گونه استفاده می‌کند: استفادۀ تفسیری، تبیین معانی واژه‌ها، تبیین اعراب آیات، استفادۀ کلامی. اجتهاد طوسی در این میان، جمع بین اقوال و روایات تفسیری به شیوۀ نقد برخی از آنها بر اساس روایات و تایید یا تقویت بعضی دیگر است. شباهت‌ها و تفاوت این دو رویکرد در مقاله تبیین شده است.

ملخص الجهاز:

دلایل قائلان به جواز تفسیر به رأی قائلان به جواز تفسیر به رأی مانند ابوداوود و ابن نقیب برای نظر خود دلائلی می‌آورند، برای نظر خود دلائلی می‌آورند، از جمله دو دلیل زیر: دلیل اول- تفسیر به رأی قول بر خدا بدون علم نیست، زیرا این روش تفسیری براساس ظنّ می‌باشد که نوعی از علم است، به دلیل آن که ظنّ پذیرفتن طرف راجح است و در این رابطه به این آیه شریفه: «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا... (سیوطی؛ 4 /183) در این‌جا سیوطی پنج توجیه برای قبول تفسیر به رأی از ابن نقیب نقل می‌کند و منظور از تفسیر به رأی نهی شده را یکی از این موارد می‌داند: 1) تفسیر قرآن بدون داشتن علومی که مفسر به آن نیاز دارد. به عنوان نمونه یک مورد ذکر می‌شود: در تفسیر آیة شریفه: «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» (فاتحه: 6) واحدی این پرسش را مطرح می‌کند: معنای درخواست مسلمانان از خدا که آنها را هدایت کند چیست، در حالی که آن‌ها هدایت یافته هستند؟ آنگاه چنین پاسخ می‌دهد: 1. نمونۀ آن، تأویل «ما يَدَّعُونَ» (یس: 57) به «ما يَتمَنَّون» است که از ابوعبیده و ابن قتیبه نقل می‌کند؛ سپس واحدی به عنوان نقد و ترجیح می‌گوید: حقیقت تفسیر این آیه همان است که زجاج گفته یعنی آن چه اهل بهشت ادّعا می‌کنند در اختیار آن‌هاست، زیرا ادّعا در باب افتعال است از مصدر دعاء.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول