تحلیل ساختار معنایی توبه نصوح در صحیفۀ سجّادیّه با محوریت آیه هشتم سوره تحریم مقالة

«توبۀ نصوح» از مهمترین عوامل تغییرحالت معنوی انسان و حیات دوبارۀ او است؛ در این مقاله با عرضة کلام امام سجّاد علیه السّلام بر آیات قرآن به تحلیل مناسبی از ساختار معنایی توبه نصوح در صحیفۀ سجّادیّه می‌رسیم. در این گفتار، معنای توبه، فرآیند توبه، عوامل و موانع توبه، خوف و رجاء و مطالب دیگر در مورد توبه بررسی می‌شود.

تحلیل ساختار معنایی توبه نصوح در صحیفة سجّادیّه با محوریت آیه هشتم سوره تحریم منصوره شاهسون* : «توبة نصوح» از مهمترین عوامل تغییرحالت معنوی انسان و حیات دوبارة او است؛ در این مقاله با عرضة کلام امام سجّاد بر آیات قرآن به تحلیل مناسبی از ساختار معنایی توبه نصوح در صحیفة سجّادیّه می‌رسیم. در واقع نیایش‌های امام سجّاد به منزلة شرح و تفسیر ملکوتی قرآن، و ترجمانی دیگر گونه از آیات کریمة الهی است؛ ازجمله در تبیین معنای توبه که محور اصلی این مقاله است. اینک پرسش‌های این مقاله به شرح زیر است: محتوای اصلی این آیه دربارة چیست؟ ارتباط لفظی و محتوایی این آیه با کلام امام سجّاد چگونه است؟ ساختار معنایی توبة نصوح چیست ؟ نقش خوف و رجاء در این میان چیست؟ با مراجعه به تفاسیر قرآن، کتب حدیثی شیعه و شروح صحیفة سجّادیّه می‌کوشیم پاسخی مناسب به این سوالات پیدا کنیم. (آل‏عمران، 135) کلام امام سجّاد رابطة دوسویة خداوند رحیم و غفار با بندة تهی‌دست و گنهکار را نشان می‌دهد: «وَ لَا أَخَافُ عَلَى نَفْسِی إِلَّا إِيَّاكَ، إِنَّكَ‏ أَهْلُ التَّقْوى‏ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ» (امام سجّاد، دعای 12) آری؛ بندگان صالح خدا پیوسته این شعار را بر لب دارند که: «كَيْفَ‏ لَا أَسْتَعِزُّ وَ إِلَيْكَ‏ نَسَبْتَنِی‏» (ابن طاووس، 1409، ج‏1، ص350)، چگونه سربلند نباشم؟ و حال آن‌که به تو منسوب و وابسته‌ام. » (امام سجّاد، دعای34) خداوند متعال بارها در قرآن، بندگان خود را نسبت به آن هشدار داده و می‌فرماید: «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ.