خلاصة:
رستم در قرن بیست ودوم
کندو کاوی در شناخت ژانر و مخاطب این اثر
سعید حسامپور
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی, دانشگاه شیراز
فهیمه حیدری جامعبزرگی *
دکترای زبان و ادبیات فارسی, دستیار پژوهشی بخش معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز
رستم در قرن بیستودوم نوشتة صنعتی زاده کرمانی نخستین رمان علمی تخیلی ایران است. از
آنجا که ژانر علمی تخیلی در ایران بیشتر متعلق به ادبیات کودک و نوجوان شمرده میشود؛
نگارندگان برآن شدند تا جایگاه این رمان را در ژانر مذکور مشخص کنند و مخاطب اولین
متن علمی تخیلی ایران را بازشناسند. بدین منظورء مولفههای اصلی ژانر علمی تخیلی یعنی
علم تخیل, مادهگرایی» نووم» پیشگویی و نوستالوژی از میان کتب و مقالات استخراج شد و با
افزودن سه مولفه دیگرء یعنی تابوشکنی» امیدبخشی و توانمندسازی که حاصل پژوهش
نگارندگان است. به بررسی متن پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد این رمان بهدلیل
پرداختن به مباحثی همچون جستوجوی خوشبختی در مدرنیته, اثبات توانایی و قدرت انسان
مدرن و حتی زنده کردن مردگان بهمنظور قیاس بین سنت و مدرنیته که بیشتر ذهن انسان
بزرگسال را هدف گرفته، در زمان انتشار متن، یعنی قرن بیستم، برای مخاطب بزرگ سال نگاشته شده؛ ولی در قرن بیستویکم که زندگی مخاطب نوجوان با تکنولوژی عجین است و
حتی گاه به قیاس رفاه حاصل از تکنولوژی زمان خود با سنتهای زندگی پدران خویش
میاندیشد. برای مخاطب نوجوان نیز مناسب است. از سوی دیگر با پرداختن به وجه علمی و
تخیلی اثر مشخص شد گرچه این رمان توجیه علمی مشخصی برای امر ممکنالوقوع ندارد و
از روش علمی بهرهمند نیست. از آنجا که تخیل خود را به یکی از دشوارترین حوزههای
خارج از توان و قدرت بشر برده» نوومی خلق کرده که مخاطب را به نوعی از بیگانگی و
شناخت رسانده است؛ بنابراین نمیتوان آن را از حیطۀ علمی تخیلی خارج دانست.
“Rostam in the Twenty-second Century”, written by Sanatizadeh Kermani, is the first science fiction novel in Iran. Noteworthy, science fiction is widely known as a genre in childrenchr('39')s literature in Iran. The current paper attempted to examine various aspects of this novel, regarding its genre and also identify its readers. For this purpose, the main components of the genre, namely science, imagination, materialism, novum, prediction and nostalgia along with three components identified by the researchers, which are taboo-breaking, hopefulness and empowerment, were employed to analyze the novel. The results showed that the novel seeks to address issues such as the pursuit of happiness in modernity, the power of modern man, and even resurrection of the dead, with the aim of comparing tradition and modernity, and it generally targets adults as its readers. Therefore, it could be said that the novel was written for adults, but since the youngsters are very well acquainted with technology these days, it can also be suitable for adolescents as well. Moreover, by focusing on the scientific and imaginative aspect of the novel, it became apparent that although this novel does not employ a specific scientific justification for the probability of the events, it has applied imagination to an area which is beyond human power. In conclusion, the novel can be considered as a science fiction story as it creates a novum that led readers to alienation
ملخص الجهاز:
نتـايج پـژوهش نشـان داد ايـن رمـان بـه دليـل پرداختن به مباحثي همچون جست وجوي خوشبختي در مدرنيته ، اثبات توانايي و قدرت انسان مدرن و حتي زنده کردن مردگان به منظور قياس بين سنت و مدرنيتـه کـه بيشـتر ذهـن انسـان بزرگ سال را هدف گرفته ، در زمان انتشار متن ، يعني قرن بيسـتم ، بـراي مخاطـب بـزرگ سـال نگاشته شده ؛ ولي در قرن بيست ويکم که زندگي مخاطب نوجوان با تکنولوژي عجين اسـت و حتي گاه به قياس رفاه حاصل از تکنولوژي زمان خود با سـنت هـاي زنـدگي پـدران خـويش ميانديشد، براي مخاطب نوجوان نيز مناسب است .
از سوي ديگر با پرداختن به وجه علمـي و تخيلي اثر مشخص شد گرچه اين رمان توجيه علمي مشخصي براي امر ممکن الوقوع نـدارد و از روش علمي بهره مند نيست ، از آنجا که تخيل خود را بـه يکـي از دشـوارترين حـوزه هـاي خارج از توان و قدرت بشر برده ، نوومي خلق کـرده کـه مخاطـب را بـه نـوعي از بيگـانگي و شناخت رسانده است ؛ بنابراين نميتوان آن را از حيطۀ علمـي تخيلـي خارج دانست .
به همين دليل ، اين پژوهش با پرداختن به نخستين رمان علمـي تخيلـي ايران درپـي آن است تا وجوه مختلـف ايـن رمـان را بررسـي کنـد و بـه پاسـخ پرسـش هـاي زيـر دست يابد: ـ رستم در قرن بيست ودوم رماني براي محدودٔە سني بزرگ سال است يا کـودک و نوجوان ؟ ـ آيا اين اثر را ميتوان رماني علمـي تخيلـي دانست ؟ ـ در اين رمان ، توجيهي علمي براي محتمل الوقوع بودن وقايع وجـود دارد يـا علـم صرفا ابزاري است براي ورود به عالم خيال ؟ ١ـ١.