خلاصة:
ايران و عراق از ديرباز خاستگاه اديان و فرقه هاي مختلف تصوف بوده انـد. يکـي از
کهن آيين هاي پرورش يافته در تمـدن بـين النهـرين آيـين منـدايي اسـت . منـدا در واژه
شناسي آرامي به معناي «دانش ، آگاهي و معرفت » است و مترادف با واژٔە عرفـان آورده
شده است . از آن جا که اين دين در کنار اديان بزرگي چون زرتشت و مانويت نمو يافتـه
است ، لذا تحت تأثير بسياري از انديشه ها و افکارشان قـرار گرفتـه اسـت . اوامـر دينـي
چون تحمل رياضت و پاداش و جزاي بعد از مرگ در انديشـۀ صـابئين بسـيار بـه زهـد
مانوي شيبه است ، و احترام به نور در نگاه آن ها يادآور آيين زرتشت است ، به طوري که
بسياري آن را ترکيبي از دين ماني و زرتشت دانسته اند. سوال اين جاست که پيدايش اين
قوم در ايران و همزمان با آن در عراق از کجا نشات گرفته است و آراء آن ها چه بوده کـه
hين گونه توانسته اند طي قرون متمادي در کنار اديان بـزرگ ديگـري دوام بياورنـد؟ ايـن
مقاله با روش اسنادي - کتابخانه اي با رويکرد تحليلي - تطبيقي به بررسي آراء و عقايد
صابئين پرداخته است .