خلاصة:
بخش بازمانده از تاریخ موصل ابوزکریا اَزْدی(334ﻫ) افزونبر ذکر اخبار و وقایع محلی موصل و جزیره، حاوی گزارشهایی از خلفای متأخر اموی و یادکردهایی از علویان و امامان شیعه است. این مقاله بر این گزارشها و یادکردها متمرکز شده تا بدین پرسش پاسخ دهد که باورها و نگرشهای ازدی در تاریخ موصل چگونه بازتاب یافته و از کجا ریشه گرفته است. واکاوی گزارشها و یادکردهای ازدی از علویان و امویان از گرایشهای شیعی نویسندۀ آن، پرده برمیدارد. سیمای مثبت علویان و سیمای منفی امویان از لابهلای گزارشهای ازدی مشهود است. بزرگداشت امامان شیعه، از امام علی(ع) تا امام رضا(ع)، طبق سنت و باور شیعیان، همراه شده است با خوارداشت امویان. همچنین تشبیه امویان به آل فرعون در تاریخ موصل بازتاب و تکرار گفتمانی است که ازسوی امامان شیعه و بهویژه امام سجاد(ع) و پس از واقعۀ عاشوراء تبیین شده و ازسوی شیعیان تبلیغ و رواج یافته بود.
The surviving part of the Tarik al-Musel by abu Zakariya Azdi (d. 334 A.H.) in addition to mentioning local accounts and events in Mosul and the Jazira(Northern Mesopotamia), contains reports of the late Umayyad caliphs and notes from the Alawites and Shiʿite Imams. This article focuses on these reports and remarks to answer the question of how Azdi"s beliefs and attitudes were reflected in the Tarik al-Musel and where did they originate? An analysis of Azdi"s reports and memoirs of the Alawites and Umayyads reveals the author"s Shiʿite leanings. The positive image of the Alawites and the negative image of the Umayyads can be seen through the Azdi reports. The Commemoration of Shiʿite Imams, from Imam ʿAli (A.S.) to Imam Reza (A.S.), according to Shiʿite tradition and belief, has been accompanied by the disdain of the Umayyads. Also, the comparison of the Umayyads to the The House of Pharaoh (al-e Ferʿon) in the Tarik al-Musel is a reflection and repetition of the discourse that was explained by the Shiʿite Imams, especially Imam Sajjad (AS) after the event of ʿAsuraʾ, and was propagated by the Shiʿites.
ملخص الجهاز:
دو فصلنامۀ علمی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س ) سال سی ام ، دورۀ جدید، شمارۀ ٢٥، پیاپی ١١٠، بهار و تابستان ١٣٩٩/ صفحات ٣٣٠-٣١٧ مقاله علمی ـ پژوهشی 1 بازتاب باورها و نگرش های شیعی در تاریخ موصل ابوزکریاَ ازْدی (٣٣٤ه) 2 حسین نظری پسیخانی 3 معصومعلی پنجه 4 یونس فرهمند تاریخ دریافت : ١٣٩٩/٠٥/٠٤ تاریخ پذیرش :١٣٩٩/٠٨/٠١ چکیده بخش بازمانده از تاریخ موصل ابوزکریـا اَزْدی (٣٣٤ه) افـزون بـر ذکـر اخبـار و وقـایع محلی موصل و جزیره ، حاوی گزارش هایی از خلفای متـأخر امـوی و یادکردهـایی از علویان و امامان شیعه است .
این مقاله بر این گزارش ها و یادکردهـا متمرکـز شـده تـا بدین پرسش پاسخ دهد که باورها و نگرش های ازدی در تاریخ موصل چگونه بازتاب یافته و از کجا ریشه گرفته است .
در این مقاله روایت هایی از ازدی که در آن از علویان و امویان یاده شده بررسی خواهد شد تا بدین پرسش پاسخ داده شـود کـه باورهـا و نگـرش هـای وی در تـاریخ موصل چگونه بازتاب یافته و از کجا ریشه گرفته است .
اما از واکاوی این اشاره ها و کنایه ها که در بالا آمد و آنچه کـه در ادامه دربارۀ بنی امیه خواهد آمد، می توان نتیجه گرفت که تاریخ نگاری ازدی به شدت متـأثر از باورها و نگرش های شیعی بوده است و وی در کشمکش امویان و علویان بـدون شـک ، در جناح علویـان خواهـد ایـستاد و جانـب آنهـا را خواهـد گرفـت .
Moḥammad (1427), Tārīḵ al-Mūsil, edited by Maḥmūd Aḥmad ‘Abdallāh, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīyya.
[In Persian] - Ebn A‘ṯam, Abū Moḥammad Aḥmad (1411), Kitāb al-Fotūḥ, edited by ‘Alī Šīrī, Beirut: Dār al- Ażvā.