خلاصة:
تاریخ صدر اسلام به‌عنوان نقطه‌ای ایدئال و آرمانی از تاریخ اسلام تا عصر حاضر دست‌مایۀ بسیاری از متفکرین مسلمان برای تبیین وضع موجود خود و ارائۀ راهکار و چشم‌اندازی برای آینده بوده است. متفکرین مصری به‌ویژه در دوران معاصر با بروز زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جدید و ورود هماوردی قدرتمند به نام مدرنیته در پی خوانشی جدید از مقطع صدر اسلام برای رهنمون‌سازی جامعۀ مصر به سمت اعتلایی از جنس اسلامی برآمدند. در این پژوهش سعی شده است تا با مطالعۀ موردی بر آثار شیخ محمد الغزالی، از متفکران اسلام‌گرای معاصر مصر، نوع و چگونگی بازنمایی وی از تاریخ صدر اسلام مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با تکیه و توجه به زمینه و زمانۀ پیدایش این آثار به بررسی آنها پرداخته است. غزالی با گرایشی سلف‌گرا، تاریخ صدر اسلام را مبنایی برای بازگشت جامعۀ مسلمان مصر و نیز مسلمانان جهان اسلام به دورۀ درخشان گذشته می‌داند. وی علاوه بر تاریخ اسلام از دو منبع مربوط به صدر اسلام یعنی قرآن و سیرۀ پیامبر اسلام برای تبیین گذشته بهره برده است. اوضاع و زمانۀ حیات غزالی در مصر وی را به پرداختن به موضوعاتی از قبیل عدالت اجتماعی، مقابله همزمان با سرمایه‌داری، کمونیسم و سوسیالیسم، استعمار سیاسی و فرهنگی، امکان برقراری حکومت اسلامی، مسألۀ زنان، توجه به قرآن و مفاهیم آن، مسألۀ فلسطین و یهود با تکیه بر تاریخ صدر اسلام رهنمون ساخته است تا از این طریق راه برون‌رفتی از وضعیت نابهنجار و عقب‌ماندۀ جامعۀ مصر بیابد.
Many Muslim scholars have used the Early history of Islam as an ideal example to explain their current situation and give a vision of the future and a prospect to solve the problems. Especially regarding the new social, political and economic circumstances in the last century and with the emergence of modernity, Egyptian scholars tried to provide a new representation of the early history of Islam in order to conduct society toward integrity in an Islamic manner. In this research, we try to study and put in context the works of Sheikh Mohammad al-Ghazali, one of the Egyptian contemporary Islamists, in order to scrutinize his representation of the early history of Islam. Ghazali with a Salafi attitude, introduces the early history of Islam to the Muslims’ Egyptian society and other nations, as the basis of returning to the golden ages of past. Besides the history of Islam he uses the Quran and Seerah to explain the past. The time and circumstances which Ghazali lived in made him confront capitalism, communism, and socialism and investigate social justice, political and cultural colonialism, the potential for establishing an Islamic government, women’s issue, the Quran and its concepts, the issue of Palestine, and Judaism in order to find a solution for the decline of the Egyptian society.
ملخص الجهاز:
اوضاع و زمانۀ حیات غزالی در مصر وی را به پرداختن به موضوعاتی از قبیل عدالت اجتماعی، مقابله همزمان با سرمایه داری، کمونیسم و سوسیالیسم ، استعمار سیاسی و فرهنگی، امکان برقراری حکومت اسلامی، مسألۀ زنان ، توجه به قرآن و مفاهیم آن ، مسألۀ فلسطین و یهود با تکیه بر تاریخ صدر اسلام رهنمون ساخته است تا از این طریق راه برون رفتی از وضعیت نابهنجار و عقب ماندة جامعۀ مصر بیابد.
غزالی که میتوان وی را در شمار سلف گرایان قرار داد، برخلاف تجددگرایان مسلمان معتقد به تفسیر عصری از اسلام نیست ؛ از نظر وی بایست تفسیری براساس فهم سلف به دست داد، که این موضوع بر عهدة عالمان اسلامی است (همان ، ١٣٩٥: ٨٦).
از آثار ترجمه شدة وی به فارسی که در این پژوهش نیز از آنها استفاده شده است میتوان از کتاب های فقه السیره ، نقش قرآن در جهان معاصر، نگرشی نو به قرآن ، ارزیابی میراث فکری مسلمانان نام برد.
تکیه بر سنت پیامبر ـ سنت متواتر و صحیح ـ راه را بر تفسیر نادرست میبندد؛ زیرا قرآن قالب های مشخصی برای سلوک سیاسیـ اجتماعی ندارد؛ بلکه حاوی اصول کلی است ؛ لذا بایست در تلازم سنت باشد (همان ، ٢٠٠٥ ث : ٥٨-٥٩؛ ١٣٩٣: ٢٣٥- .
غزالی با نگاه آرمان گرایانه به دوران پیامبر به تأسیس حکومت اسلامی از سوی ایشان و تداوم آن در دورة خلفای راشدین معتقد است ؛ درحالیکه پس از این دوره ، اشکال دیگری از حکومت که با اسلام تطابقی نداشتند، به وجود آمدند (غزالی، ٢٠٠٥ پ : ١٦٧-١٦٨).
(
, 
, 
)
