خلاصة:
اگرچه شیراز در دورۀ آل‌بویه صاحب آبادانی و آوازه‌ای قابل‌توجه شد اما به روزگار دولت سلغریان بود که موقعیتی خاص در میان شهرهای ایران یافت؛ زیرا به روزگار اتابک سعد و فرزندش اتابک ابوبکر که در پی گسترش قلمرو خوارزمشاهیان و سپس تهاجمات مغولان، شهرهای بزرگ سخت در معرض آسیب قرار گرفتند، شیراز امن و آباد باقی ماند و شاهد رونق ساخت‌وساز اماکن عمومی بود. هرچند در یک ارزیابی شتاب‌زده چنین شرایطی را به در امان ماندن فارس از تهاجم مغولان در پی تسلیم در برابر آنان دانسته‌اند، اما واقعیت آن است که این ایالت چندان هم مصون از تندباد حوادث نبوده است؛ ولی به دلیل حضور صوفیان و قاضیان، اهل مدارا از یک‌سو، فرهنگ رواداری در میان مردمان گسترش یافته بود و هم آنکه اقدامات عمرانی عام‌المنفعه با هدف کار خیر در داخل شهر که موجب توسعۀ فضاهای عمومی شد نیز نقش مهمی در تداوم مدارای مدنی در آن شهر داشته است. این اندیشه نه‌تنها از طرف صاحبان ثروت و قدرت بلکه دارندگان منزلت و معرفت همچون شیخ روزبهان و شیخ سعدی نیز ترویج شده است. در این پژوهش رابطۀ میان فرهنگ شهری و توسعۀ کالبدی شهر از طریق ایجاد فضاهای عمومی به‌عنوان پدیده‌ای درونزا در شهر شیراز قرن هفتم با روش توصیفی و تحلیل مورد بررسی قرار گرفته است.
Although Shiraz had a considerable reputation during the Buyid period, it was in the era of the Salghurids government that it found a special situation among the Iranian cities. In the days of Atabak Saad and his son Atabak Abu Bakr, who sought to expand the territory of Khwarizmshahi, and then during the Mongol invasions, large cities were severely damaged, but Shiraz remained quite safe and witnessed the prosperity of the construction of public places. Although it seems that Fars, due to surrendering to the Mongols, remained completely intact against the invasion, the fact is that the state did not completely survive the accidents, but because of the presence of Sufis and judges, the culture of toleration had spread among people. Also, measures taken within the city that promoted the development of public spaces played an important role in this regard. This study investigates the relationship between the urban culture and the physical development of the city through the creation of public spaces as an internal phenomenon in the city of Shiraz in the seventh century.
ملخص الجهاز:
توسعۀ فضاهای عمومی در شیراز نیمۀ اول قرن هفتم هجری و نقش آن در تکوین مدارای مدنی 1 کیوان مددی دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه شیراز عبدالرسول خیراندیش استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز (از ص ٨٩ تا ص ١٠٦) تاریخ دریافت : ١٣٩٨/٠٢/٠٣؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٩/٠٩/١٥ علمی-پژوهشی چکیده اگرچه شیراز در دورة آل بویه صاحب آبادانی و آوازه ای قابل توجه شد اما به روزگار دولت سلغریان بود که موقعیتی خاص در میان شهرهای ایران یافت ؛ زیرا به روزگار اتابک سعد و فرزندش اتابک ابوبکر که در پی گسترش قلمرو خوارزمشاهیان و سپس تهاجمات مغولان ، شهرهای بزرگ سخت در معرض آسیب قرار گرفتند، شیراز امن و آباد باقی ماند و شاهد رونق ساخت وساز اماکن عمومی بود.
هرچند در یک ارزیابی شتاب زده چنین شرایطی را به در امان ماندن فارس از تهاجم مغولان در پی تسلیم در برابر آنان دانسته اند، اما واقعیت آن است که این ایالت چندان هم مصون از تندباد حوادث نبوده است ؛ ولی به دلیل حضور صوفیان و قاضیان ، اهل مدارا از یک سو، فرهنگ رواداری در میان مردمان گسترش یافته بود و هم آنکه اقدامات عمرانی عام المنفعه با هدف کار خیر در داخل شهر که موجب توسعۀ فضاهای عمومی شد نیز نقش مهمی در تداوم مدارای مدنی در آن شهر داشته است .
این اتفاقی است که در سدة هفتم در شیراز افتاد و دوازده محله از هفده محلۀ شیراز با توسعۀ بازار بزرگ و ایجاد شبکه ای از بازارهای صنفی که از بازار اصلی منشعب و وارد محـلات اطراف میشدند و همچنیـن ساخـت وساز گستردة اماکـن عمومی و عام المنفعه در اطراف بازارها در هم ادغام و پیوستگی محله ای آن از بین رفت .
(
, 
, 
)
