خلاصة:
فاطمه، علی، حسن ، حسین، نماد تشیع هستند که ذکر آ ن ها در گزاره های متعدد سه سفرنامه غرب جهان اسلام محتاج تحلیل و تبیین انتقادی است، چرا یک حنبلی و دو مالکی بخشی از گزارش های خود را به انوار شیعه اختصاص داده اند، سفر در راس پدید ارهای اجتماعی است .سفربویژه سفرهای معنوی نقش سیاسی اجتماعی در تعیین هویت جوامع ازجمله درشکل گیری و توسعه وپایداری جوامع اسلامی داشته است. این پدیده سیاسی اجتماعی مذهبی که در مطالعات تاریخی قرون وسطی در حد بسیار بالایی عامل اول شکل گیری جوامع شهری است ، تار و پود تاریخ قرون وسطی است .ازجمله این اسفار بین غرب و شرق جهان اسلام رخ داده است پژوهش برای اثبات این معنا سفرنامه هایی که ازدانشمندان غرب اسلامی به جا مانده است را بررسی کرده است . نزدیک هزار سفرنامه غرب اسلامی اکنون موجود است. بررسی اجمالی چندین مورد از این اسفار نشان داد چند موضوع تاریخ ساز وعامل تغییرات اجتماعی درآن ها وجود دارد . از جمله آن ها گزارش نماد های اسلامی در مسیر حج و در حجاز و بویژه درحرم خدا و پیغمبر است. وجه اهمیت رحله مغربی گزارش توصیفی نماد تشیع به عنوان نماد موثر اسلامی در حرمین است مواد پژوهش تحقیق مولف در مورد مدرسه تاریخنگاری افریقیه سال 1381 تا 1384 است که یکی از شیوه های آن رحله است . در مقاله پیدایش تاریخنگاری غرب اسلامی سال 1378به این شیوه با ذکر اجمالی رحله عبدری تیجانی و ابن جبیر و ابن بطوطه اشاره شده است . این آثارمشتمل بر اخبار قابل توجهی مربوط به تشیع است و این مواد پژوهش از سویی بخشی از میراث مکتوب شیعه درغرب اسلامی است و از طرفی تاکید بر اثر نماد اسلامی در هویت اسلامی و استمرار و انتقال و توسعه آن است. موارد مطالعه این پژوهش سفرنامه عبدری، ابن جبیرو ابن بطوطه است. ازحیث اخبارو میزان توجه به تشیع به ترتیب عبدری، ابن سعید مغربی، ابن رشید سبتی، ابن جبیر، ابن خطیب، ابن بطوطه وابن خلدون و بلوی و.سفرنامه های دیگر در کتاب پارادایم رحله بررسی شده است. اخبارعبدری به حدی است که می توان او را متمایل به تشیع دانست. ابن بطوطه و ابن جبیر متعادل و واقع گرا برخی از مسائل مربوط به تشیع را آوردند. ابن سعید از شرفاء و اخبار اودر مورد تشیع قابل توجه است. ابن خلدون متعصب و اخبار او از تشیع، تندوانتقادی و موضع گیری سیاسی است.وجه مشترک این آن ها اشاره به جریان و اخبار تشیع به عنوان نماد موثر اسلامی در هویت حج وانسان حرم و جمعیت اسلامی است.درپژوهش نمادهای تشیع رحله ابن جبیر، ابن بطوطه و عبدری به شکل اجمالی تحلیل و تبیین و نقد شده است .فرضیه پژوهش کارکرد سفر نامه های حج مغربی دراستمرار و پایداری بیش از یک هزاره فرهنگ اسلامی وبقای ریشه های نظری تشیع در ادبیات سفرنامه در مغرب است .مفهوم موافق گزارش شیعی این سه سفرنامه تاکید بر اثار خسارت بار حذف اهل بیت در اثر بخشی مفید و ماندگارسفرحج است.
ملخص الجهاز:
2- 2-دغدغه اهل بیت در سفرنامه اندلسی ابن جبیر- تشیع بلا رفض ابن جبير نيز از جهانگردان محقق مغربى است كه نسبت به آثار تشيع در سفرهاى خود، دغدغه هايى داشته است كه مى توان او را از محبان اهل بيت و متشيعان به صورت تشيع بلارفض كه جريان عامى در بين علماى مغرب بوده است دانست، از جمله سروده هاى او در محبت اهل بيت: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 3-2- ابن جبیر و نماد متافیزیکی اثار اهل بیت از بین ده ها سفرنامه غرب اسلامی که هیچ اشاره ای به نماد ها ی تشیع در حرمین و مصر وشام وایران ندارند ذکر اهل بیت در گزارش ابن جبیر جایگاه خاص در شیوه تاریخنگاری رحله دارد و و او برای آن ها اهمیت متافیزیکی قائل است و ان هارا نماد انسانیت و معنی حج و عبادت و سرمایه معنوی خود از سفر حج دانسته است وگزارش اثار و نماد های اهل بیت را با این عنوان شروع کرده است نیاز نیست ادعا شود ابن جبیر و ابن بطوطه و بویژه عبدری مالکی متشیع بوده اند ، تاریخ قضاوت می کند این سه حنبلی و مالکی هستند و کار آن ها مانند رفتار علمای شافعی و حنفی در احترام به اهل بیت و بخشی از جریان محبت به اهل بیت است که در قرن هفتم هجری جهان اسلام را فراگرفت .