آزادی و آزادگی در مثنوی‌های عطار مقالة

آزادی مفهومی است که تعابیری گوناگون دارد؛ آن‌چه در متون عرفانی از این مقوله دریافت می‌شود، معادل ترک تمتعات دنیوی و رهایی از قید و بندهایی است که به بعد روحانی انسان آسیب وارد می‌کند و او را از سیر در عالم جان بازمی‌دارد. در بین عرفا عطار بیش از همگان ندای آزادگی را سر داده است و از آن به عنوان سیره‌ی زندگی خود یاد کرده است. در تعالیم اخلاقی عطار، آزادی مفهومی دارای ابعاد فردی و اجتماعی و فراتر از غم و شادی این جهانی است. حاصل این جستار که به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته آن است که رهایی از همه‌ی لذت‌های نفسانی و دنیوی مفهوم آزادی را محقق می‌کند. از منظر عطار، انسان با توجه به ساختار وجودی و موقعیتی خود ذاتا در بند جسم، دنیا و نفس اسیر است. وی برای رهایی انسان از این موانع از عوامل ترغیبی و بازدارنده استفاده‌ می‌کند. دست‌یابی به بهره‌های معنوی، بندگی خداوند و توجه به جهان بی‌کرانه‌ی دل از مسایلی است که عطار در راه برطرف کردن قیود آزادی از آن سخن می‌گوید و مرگ و کوتاهی عمر، روزی مقسوم و بی‌وفایی دنیا از موضوعاتی است که بعد بازدارندگی آن‌ها، دل‌بستگی انسان را به عالم جسم و دنیا می‌زداید و او را از اسارت می‌رهاند.

Release is a concept that has different meanings; what is received in mystical texts from this category is equivalent to abandoning worldly pleasures and freedom from the shackles that damage the spiritual dimension of man and prevent him from traveling in the world of the soul. Among the mystics, Attar has called for release more than anyone else and has mentioned it as his way of life. In Attar's moral teachings, release is concept that has individual and social dimensions and goes beyond the sorrows and joys of this world. What has been achieved in this descriptive-analytical study is that release from all carnal and worldly pleasures realizes the concept of release. According to Attar, human beings are inherently captive to body, world and ego due to their existential structure and situation. He uses motivating and deterrent factors to release human beings from these obstacles. Achieving spiritual benefits, to worship God, and paying attention to the infinite world of the heart are some of the issues that Attar talks about in breaking the barriers of release. And death and shortness of life, specific livelihood and unfaithfulness of the world is one of the subject matter that, their preventing, remove man's attachment to the body and the world and free him from captivity.

دست یابی به بهره های معنوی، بندگی خداوند و توجه به جهان بیکرانه ی دل از مسایلی است که عطار در راه برطرف کردن قیود آزادی از آن سخن میگوید و مرگ و کوتاهی عمر، روزی مقسوم و بیوفایی دنیا از موضوعاتی است که بعد بازدارندگی آن ها، دل بستگی انسان را به عالم جسم و دنیا میزداید و او را از اسارت میرهاند. » (صبور، ١٣٨٠: ٣٣٨) رسیدن به چنین مرتبه ای آن گاه صورت میگیرد که فرد به آزادی مطلق برسد و خود را از هر قید و بندی رهانیده باشد؛ در این صورت است که غم و شادیهای این جهانی برای او ارزشش را از دست خواهد داد: ولــــــی چــــــون از همــــــه آزاد گــــــردی کـــه نـــه غمگـــین شـــوی نـــه شـــاد گـــردی ز زیــــــر چــــــرخ گردانــــــت برآرنــــــد بـــــه رنـــــگ کـــــار مردانـــــت برآرنـــــد (عطار، ١٣٩٤: ٣٩٢) از منظر عطار انسان در ساحت های فردی و اجتماعی باید آزادی خویش را حفظ کند؛ اما عوامل زمین گیرکننده ای آزادی انسان را تهدید میکند.