بررسی فقهی و حقوقی مسئولیت والدین در قبال فعل کودک در فضای مجازی مقالة

در فقه اسلام و حقوق ایران، اصل بر شخصی بودن مسئولیت است (یزدانیان، 1394: 143) و قاعده فقهی «وزر» (شهید ثانی، 1414: 10/ 38 و 4/69) نیز مفید همین معنا است (محقق حلی، 1387: 4/ 426؛ محقق داماد، 1379: 4/163، حلی، 1407: 4/528؛ صیمری، 1420: 4/ 384؛ کرکی، 1414: 6/ 7). اصل شخصی بودن مسئولیت بدین معنا است که هیچ کس بار گناهان دیگری را به دوش نمی‌کشد و هر کس مسئول اعمال خویش است. با این همه، در فقه و حقوق، مواردی مشاهده می‌شود که ظاهراً از این اصل عدول شده است. مطابق ماده 7 قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339هرگاه والدین در نگه‌داری و مواظبت از کودک دچار تقصیر شوند، مسئول اعمال زیان‌بار کودک بوده و این مسئولیت بنا بر اطلاق این ماده، شامل افعال زیان‌بار کودک در فضای مجازی نیز می‌شود. یکی از مصادیق احراز تقصیر والدین، اثبات نقص تربیت کودک است. از نظر حقوقی، تربیت ناقص کودک، تقصیر تلقی شده و مسئولیت والدین را به دنبال دارد (صفایی، رحیمی، 1391، 295). در این مقاله، با روش تحلیلی توصیفی اثبات شده است که به سبب ماهیت خاص فضای مجازی، مسئولیت والدین می‌تواند حقیقتاً ناشی از فعل غیر تلقی شده و در برخی موارد و به‌رغم تقصیر ظاهری والدین، با تکیه بر محدودیت‌های وارد بر حق والدین نسبت به تربیت کودک، مانند رعایت حق تمامیت جسمانی، حریم خصوصی و آزادی عقیده و بیان کودک، والدین به سبب نقص در تربیت، مسئولیتی ندارند و به عدم تقصیر آن‌ها حکم می‌شود.