خلاصة:
گویش شوشتری را ساکنان بومی شوشتر در منطقۀ شمال استان خوزستان تکلم می‌کنند. این گویش به لحاظ مشخصه‌های آوایی و تولیدی، تفاوت هایی با فارسی معیار دارد. برخی از مشخصه های آوایی و نمودهای آن‌ها که در زمان گذشته (پیش از اسلام تا حدود قرن هشتم هجری که نشانه هایی از آن‌ها در متون فارسی به جا مانده است) و در میان فارسی زبانان به کار می رفت؛ هنوز در گویش شوشتری وقوع آوایی دارد. یکی از نشانه های آوایی باز‌مانده در این گویش، «واو معدوله» است که در تعاملات گفتاری گویشوران این منطقه در ساخت آوایی کلمات نمود می‌یابد. به همین سبب، هدف از پژوهش حاضر آن است تا تحولات آوایی «واو معدوله» را در موقعیت‌ها و بافت گفتاری و بومی فارسی زبان مورد کنکاش قرار دهد. برای رسیدن به اهداف مورد نظر در این جستار، از تعداد 70 گویشور بومی در محدودۀ سنی 35 تا 75 سال مصاحبه به عمل آمد. این مصاحبه ها در یک موقعیت و بافت طبیعی در منطقۀ جغرافیایی شوشتر صورت گرفت. از شمّ زبانی یکی از نگارندگان و نیز برخی منابع مکتوب برای دقت در فرآیند جمع آوری داده‌ها استفاده شد. داده‌ها با شواهد کافی و با توجه به برخی فرآیندهای واجی مانند «ابدال» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و از نوع همزمانی است. نتایج حاصل از جستار حاضر بیانگر آن است که خوشۀ صوتی «واو معدوله» در برخی از واژه ها به صورتی که در گذشته به کار می رفته، باقی مانده است و در برخی دیگر، بر اثر فرآیند واجی ابدال، به مصوّت بلند یا مصوّتی دیگر با درجات دیرش آوایی متفاوت تبدیل شده است.
Shooshtari is spoken by indigenous people live in Shoostar. This linguistic variety of shooshtari is phonetically more similar to Old Persian rather than standard Persian. Thus, some traces of Old Persian can be found in Shooshtari dialect. Swerved “Vav” (واو معدوله) is among those remained feature from Old Persian. To this end, the present research aims to investigate the phonological change of the swerved “vav” within the given goals of this study. To do this, required data collected by referring to historical dictionary of words in shooshtari dialect on one hand, and recording the sample sentences of aboriginal speakers of shooshtari dialect in the field on the other hand. Collected data are analyzed descriptively. The findings of this research revealed that phonetic cluster of swerved “vav” in some words used by indigenous speakers in shooshtar kept the same form used in Old Persian .In some others it shifted to long vowel or other vowels with different degrees of duration by undergoing phonological operation of "Conversion”.
ملخص الجهاز:
در گویش شوشتری بسیاری از واژه ها و عبـارات را میتوان یافت که با کاربرد آن ها در تعاملات گفتاری میان گویش وران بومی معلوم میگردد کـه برخـی از ویژگیهای زبان فارسی ادوار گذشته در آن حفظ شده است و از سـویی ایـن ویژگـیهـا قـادر بـه رفـع نیازهای ارتباطی گویش وران در منطقۀ جغرافیایی مورد نظر بوده اند.
یکی از ویژگیهـایی کـه در بـالا بـدان اشـاره شـد، کـاربرد خوشـۀ آوایـی «واو معدولـه » در میـان گویشوران بومی در منطقۀ جغرافیایی شوشتر میباشد که در برخی از واژه ها بـه نظـر مـیرسـد صـورت تلفظی آن در گفتار عامیانه با همان نمودهای گذشته در گفتار بازنمایی آوایی دارد و در برخـی دیگـر بـر اثر فرآیند واجی ابدال » به مصوت بلند یا مصوتی کوتاه تبدیل شده است .
در این جستار با تحلیل و استناد به پیکرٔە گردآوریشده مشخص گردید خوشـۀ صـوتی «خـو» کـه مثلاً در کلمۀ «خوردن » نمایندٔە واجی لبی و ملازی بوده و به صورت ترکیبی از «خ » و «و» [xw] تلفـظ میشده است ، در فارسی معیار به مصّوت کوتاه «o» ابدال شده است ولی در بعضی گویش هـای ایرانـی از جمله گویش شوشتری باقی مانده است کـه در بخـش هـای پـیش رو در ایـن پـژوهش بـدان بیشـتر پرداخته میشود.
چنانکه در نمونه های فارسی معیار مشاهده شد، «واو معدوله » ابدال شده است لیکن در چنـد واژٔە گویش شوشتری به همان صورت مسـتعمل در زبـان ادوار گذشـته تلفـظ مـیشـود.
با توجه به دو نمونۀ کاربرد این دو واژه در گویش شوشتری، درمییابیم که «واو معدوله » در هر دو، مانند فارسی معیار به /̂a/ ابدال شده است .
(
, 
, 
)
