خلاصة:
کشف روش مرحوم شیخ انصاری میتواند هم در فهم بهتر کلمات وی و هم در نقد و ارتقای روش ایشان کمک کند. در این مقاله میزان بهرهگیری شیخ انصاری از آثار محقق ثانی در مکاسب محرمه بررسی شده است که نشان میدهد شیخ انصاری از مجموعه کتابهای محقق ثانی تنها به دو کتاب جامع المقاصد و حاشیه الارشاد دسترسی و مراجعه داشته است؛ البته از کتاب جامع المقاصد بیش از کتاب حاشیه الارشاد بهره برده است. مرحوم شیخ انصاری متاثر از ایشان نبوده است و از این رو بنایی بر دفاع از نظرات ایشان ندارد. تبیینهای ایشان در مورد قواعد علامه را استفاده و تایید میکند، اجماعاتی که از طریق ایشان نقل میشود در صورت نبود مخالفت قبول دارد وگرنه اجماعات ایشان مورد طعن است، به مفهومشناسیهای محقق ثانی توجه داشته است. روش این پژوهش کتابخانهای، تحلیلی و استقرائی است.
ملخص الجهاز:
در این مقاله میزان بهرهگیری شیخ انصاری از آثار محقق ثانی در مکاسب محرمه بررسی شده است که نشان میدهد شیخ انصاری از مجموعه کتابهای محقق ثانی تنها به دو کتاب جامع المقاصد و حاشیه الارشاد دسترسی و مراجعه داشته است؛ البته از کتاب جامع المقاصد بیش از کتاب حاشیه الارشاد بهره برده است.
نقل عین عبارت جامع المقاصد و در برخی موارد بیان جایگاه مطلب به صورت جزئی، نیز نشان میدهد مرحوم شیخ به صورت مستقیم به خود متن مراجعه داشته است.
اینجا نیز به نظر میرسد با توجه به اینکه مقام جمع آراء بوده است، شیخ ولو نظر جامع المقاصد را با مراجعه مستقیم میدانسته است، اما این جمع آراء را به صورت کلی از مفتاح الکرامه نقل کرده و تتبعات خود را در این موارد دخیل ننموده و سیاق را به هم نزده است.
1 در یکی از این موارد، به نظر میرسد فهم شیخ با فهم مفتاح الکرامه متفاوت بوده است؛ از این رو به صورت مستقیم از جامع المقاصد نقل کرده است و در دو مورد دیگر نیز غرض مرحوم شیخ از این کار نامعلوم است.
البته این نکته باید مورد توجه باشد که ما در اینجا به دنبال کشف میزان مراجعه شیخ به این دو کتاب نبوده و نیستیم؛ بلکه در این مقام به دنبال کشف میزان بهرهگیری مرحوم شیخ از این دو کتاب هستیم که تعدد ارجاعات و کیفیت مطالب نقل شده نشان میدهد که بهرهگیری شیخ از جامع المقاصد به مراتب بیشتر از حاشیه الارشاد بوده است.
نتائج تحقیق از مجموع مطالب و استقرائات و تحلیلاتی که بیان شد به این نتیجه رسیدیم که: مرحوم شیخ به از مجموعه کتابهای محقق ثانی تنها به دو کتاب جامع المقاصد و حاشیه الارشاد مراجعه داشته است.