خلاصة:
خودکنترلی توانایی فرد در کنترل ارادی فرایندهای درونی و بروندادهای رفتاری است و معیار سنجش کنترل نفس، انطباق با موازین شرع و آموزههای الهی است. هدف از این پژوهش، شناسایی و تحلیل مولفههای شناختی خودکنترلی در کلام امام رضا (ع) و تعیین میزان توجه به آن است. روش تحقیق توصیفیتحلیلی از نوع تحلیل محتواست و واحد تحلیل، مضمون روایت و جامعه پژوهش روایات امام رضا (ع) در کتاب مسندالرضا(ع) است. یافتههای تحقیق نشان می دهد که مولفة شناختی خودکنترلی در کلام امامرضا(ع) در بر گیرنده ۹۲ مضمون روایت و ۳۰ درصد از مجموع روایات رضوی است. مؤلفه شناختیِ «خودکنترلی» شامل آگاهی از زمینههای تحقق خودکنترلی، آشنایی با عوامل ایجاد خودکنترلی، آشنایی با آثار خودکنترلی و شناخت موانع خودکنترلی است. نتیجه آن که بُعد شناختی خود کنترلی علاوه بر تأثیر بر بعد عاطفی و رفتاری به رشد آگاهیها و اعتلای مهارتهای عقلانی، تحلیل وتفکر در کنترل نفس و در نهایت سعادت بشر منجر میشود.
ا Self-control is an individual's ability to voluntarily control internal processes and behavioral outputs, and the criterion for measuring self-control is compliance with the standards of Sharia and divine teachings. The purpose of this study is to identify and analyze the cognitive component of self-control in the words of Imam Rida (as) and determine the amount of attention to it. The research method is descriptive-analytical of the type of content analysis, and the unit of analysis is the content of the narration, and the research community is the narrations of Imam Rida (as) in the book Musnad al-Rida. Findings show that the cognitive component of self-control in the words of Imam Rida (as) includes 92 themes of narration and 30% of the total number of Radavi narrations. The cognitive component of "self-control" includes knowledge of the areas of self-control, familiarity with the factors that create self-control, familiarity with the effects of self-control and recognizing barriers to self-control. The result is that the cognitive dimension of self-control, in addition to affecting the emotional and behavioral dimension, leads to the growth of awareness and the development of intellectual skills, analysis and thinking in self-control, and ultimately human well-being.
ملخص الجهاز:
منظـور از خودکنترلي در ايـن پژوهـش کليـه مؤلفه هـاي شـناختي در روايـات امـام رضـا اسـت ، بـه عبـارت ديگـر هـرگاه عامـل کنترلکننـده از خـارج بـه انسـان منتقـل گـردد بـه صورتـي کـه شـخص با اختيـار و آگاهـي بـه ارزيابـي و اصـلاح عملکـرد خـود در قالب اسـتانداردهاي مشـخص و در جهـت اهداف مطلـوب بپـردازد، خودکنترلـي تحقـق يافته اسـت .
اصول خود کنترلي در اين جــا يــک ســوال اساســي بــه وجــود مي آيــد کــه آيــا از منظــر اســلام مي تــوان بــراي خودکنترلـي ، اصولـي را در نظـر گرفـت تـا در سـايه پايبنـدي بـه آن بـه تعالـي معنـوي رسـيد؟ بـر اســاس آموزه هــاي دينــي اصــول تربيتــي خودکنترلــي عبــارت اســت از: ٤-۱.
همچنيـن سـخن امـام رضـا «مـا أخلص عبـد لله عز وجـل أربعيـن صباحـا إلا جرت ينابيـع الحکمـة مـن قلبـه علـي لسـانه »(همان : ۲۹۰) بـه جـاري شـدن چشـمه هاي حکمـت از قلـب بـه زبـان انسـان در صـورت ٤۰ روز خالـص کـردن خـود بـراي خـدا اشـاره دارد و ايـن روايـات بـا تاکيـد بـر اصـل خدامحـوري در انديشـه و رفتـار آدمـي حاکـي از آن اسـت که فـرد اقـدام کننده بـه کنتـرل نفـس خويـش بايـد فعاليـت خـود را براسـاس معيارهـاي الهي سـاماندهي نمايـد و پايه و اسـاس خدامحـوري در اعمـال دينـداران جلـب رضايـت خداونـد در نظـر گرفتـه مي شـود.
توجـه بـه اصـل نظـارت الهـي بـر اعمـال انسـان باعـث مي شـود فـرد در هـر لحظـه خـود را در پيشـگاه خداونـد حاضـر ببينـد و در مواجهـه بـا امـور ناشايسـت نفـس خـود را مهار و خويشـتن را کنتـرل کند.
ليکـن آدمـي بـراي رسـيدن بـه کمـال بايـد ارتبـاط درون فـردي خـود را تقويـت کنـد امـا نفـس آدمـي بـا وجـود منشـأ الهـي و ويژگي هـاي مثبتـي کـه دارد، همـواره بـا موانعـي بـر سـر راه مواجـه اسـت .