خلاصة:
انساب از مهمترین امور نزد بشر و شرع است. قاعده فقهی احتیاط در انساب به دلیل همین اهمیت است. این مقاله با روش تحقیق توصیفیتحلیلی و اسناد کتابخانهای این قاعده فقهی را میکاود. دلیل اصلی برای این قاعده، حکم مستقل عقل و بنای عُقلا است و ادله دیگر، از جمله اجماع، مقاصد شریعت، سیره متشرعه و اصل احتیاط، مؤید حکم عقل و بنای عُقلا است. بنابراین، حکم شرع در این باره از باب ارشاد به حکم عقل و امضای بنای عُقلا است و شرع حکم مولوی و جعل مستقلی در این زمینه ندارد. تصریح در متون دینی به امور مهمی، مانند انساب، به سبب تأکید بر اهمیت آن است. این قاعده فقهی در شبهههای حکمی و موضوعی و راجع به مسلمانان و کافران غیرحربی و درباره سیادت جریان دارد. اصالت اباحه درباره انساب جریان ندارد؛ زیرا این اصل در جایی جریان دارد که موضوع بر حسب طبیعتش محکوم به اباحه باشد و در حرمت آن به دلیل عروض عوارض خارجی شک شود. همچنین، در جایی جریان دارد که عقل استقلال به قبح آن نداشته باشد، در حالی که اصل در انساب بر حرمت است و عقل در انساب، به قبح اقدام در صورت نداشتن علم حکم میکند.
Genealogy is one of the most important matters for human beings and Sharia. The jurisprudential rule of precaution in genealogy is due to this importance. Using descriptive-analytical method and library documents, this article explores the jurisprudential rule. The main reason for this rule is the independent rule of intellect and the conventional wisdom, and other evidences, including consensus, the purposes of Sharia, the practice of religious people, and the principle of precaution, confirm the rule of intellect and the conventional wisdom. Therefore, the ruling of the Sharia in this regard is as the guidance to the rule of intellect and the endorsement of conventional wisdom, and the Sharia does not have an authoritative ruling and independent law in this regard. The statement of important matters in religious texts such as genealogy is due to the emphasis on their importance. This jurisprudential rule is applied in legal and thematic doubts and regarding Muslims and non-military infidels and for the identification of the Prophet's (S) descendants. The principle of Ibahah (permissibility) is not applied in genealogy, for it is used where the subject is permissible by its nature and its prohibition is doubted due to the occurrence of external factors. Also, it takes place where the intellect is not able to recognize the badness independently, while the fundamental principle in genealogy is prohibition, and the intellect, in the lack of knowledge, recognizes the badness in genealogy.
ملخص الجهاز:
مقصود از قاعده احتياط در انساب اين است که نسبت انسان هـا، نـزد شـرع مقـدس اهميت بسيار دارد و بايد به آن حساسيت ويژه داشت و فقط بـر اسـاس مجـوز قطعـي شرع مقدس اقدام کرد، بنابراين : ١.
اخباريان در شبهه هاي حکمي تحريمي ناشي از فقدان نص قول به وجـوب احتيـاط را انتخاب کرده اند و اصوليان به اصالت برائت حکم داده اند (نائيني، ١٣٥٢: ١٦٥/٢؛ جزايري، ١٤١٥: ١٠١/٤) ولي همه در امور مهم ، مانند جان ، آبرو، ناموس ، اموال و انساب انسان هـا، به وجوب احتياط حکم داده اند.
جريان قاعده احتياط در انساب در شبهه هاي موضوعي اصوليان و اخباريان در شبهه هاي موضـوعي بـدوي، قبـل از فحـص ، بـر وجـوب احتياط اتفاق نظر دارند (سبزواري، ١٤١٧: ١٧٦/٢) و در شبهه هاي موضوعي بدوي، بعـد از فحص ، بر جريان اصالت برائت و عدم وجوب احتيـاط اتفـاق نظـر دارنـد (وحيـد، ١٤١٥: ٢٤٠؛ محمدي، ١٤٣٠: ١٩٥/٥) و حتي ادعاي اجماع بر آن شده است (حسيني، ١٣٨٥: ٢٥٦/٥)، ولي درباره امور مهم ، مانند جان ، مال ، آبرو، نـاموس و انسـاب انسـان هـا، بـه وجوب احتياط حکم داده اند.
اين نکته به انساب انسـان هـا اختصـاص ندارد و شامل امور مهم ديگري همچون جان نيز ميشود، همچنان که سيد علي حسيني خامنه اي احتياط در جان را مختص به مسلمانان ندانسته (خامنـه اي، ١٤١٧: ٢٩؛ همـو، ١٤١٨: ٨٥) و بر آن استدلال آورده است که مناط در اين احتياط احتمـال حفـظ جـان اسـت و منشأ اين احتمال اختصاص به اسلام ندارد.