تقابل رند و محتسب در غزلیات حافظ براساس منطق دوگانه ی ساخت گرایان مقالة

عامل مهم برای درک متون توجه به تقابل های دوگانه ای است که ساخت گرایان آن را اساس تفکرات انسانی می دانند. این منطق دوگانه درشعر حافظ هم به وفور یافت می شود. پارادوکس و متناقض نما و مبارزه با نابه سامانی ها و ناهنجاری اجتماعی و به ویژه تضاد و جدال رند و محتسب از جمله مولفه هایی است که در شعر حافظ جلوه ای خاص پیدا کرده است. هدف این نوشتار بررسی تضاد و جدال دایمی بین رند و محتسب در غزلیات حافظ و ارتباط آن با منطق دوگانه ی ساخت گرایان است. اما این پرسش مطرح است که آیا می توان نشانه های پیوند دهنده ای بین تضاد و تقابل رند و محتسب در غزل حافظ و منطق دوگانه ساخت گرایان یافت؟ این پرسش از این جهت اهمیت دارد که ساخت گرایان اعتقاد دارند که حتی در طبیعت و نظام اجتماعی هم این تقابل وجود دارد: شب و روز، چراغ سبز و قرمز از این دست محسوب می شوند. پاسخ به این پرسش موضوعی است که این مقاله به روش کتاب خانه ای و توصیف غزل های مرتبط با محتسب و رند به آن می پردازد.

تقابل رند و محتسب در غزلیات حافظ براساس منطق دوگانه ی ساخت گرایان فاطمه شفیعی 1 ، نهال واعظ2 1 دکترای ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه(نویسنده مسئول) 2 دکترای ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه چکیده عامل مهم برای درک متون توجه به تقابل های دوگانه ای است که ساخت گرایان آن را اساس تفکرات انسانی می دانند. هدف این نوشتار بررسی تضاد و جدال دایمی بین رند و محتسب در غزلیات حافظ و ارتباط آن با منطق دوگانه ی ساخت گرایان است. اما این پرسش مطرح است که آیا می توان نشانه های پیوند دهنده ای بین تضاد و تقابل رند و محتسب در غزل حافظ و منطق دوگانه ساخت گرایان یافت؟ این پرسش از این جهت اهمیت دارد که ساخت گرایان اعتقاد دارند که حتی در طبیعت و نظام اجتماعی هم این تقابل وجود دارد: شب و روز، چراغ سبز و قرمز از این دست محسوب می شوند. ( هارلند،1382 :354) بادرنظرگرفتن مطالب فوق می توان گفت:«ساختارگرایی دروسیع ترین بعد خود راهی برای جستن حقیقت نه در مقولاتی منفرد بلکه درروابط میان آن هاست»(گورین،1370 :295) مبنای اندیشه ی ساخت گرایان متکی برتفاوت بین جفت های متضادی است ،که درزبان شناسی فردینان دوسوسور(1913-1875)مطرح شده بود وبنابرعقیده ی ساخت گرایان این طرز تفکر پایه تفکرات انسانی را شکل می دهد ودرطبیعت ونظامات اجتماعی هم این منطق دوگانه رواج دارد:زشت وزیبا،چراغ سبز وقرمزازاین مقوله هستند. بنابراین می توان نشانه های پیوند دهنده ای بین تضاد وتقابل رند ومحتسب در غزل حافظ ومنطق دوگانه ساخت گرایان یافت.