خلاصة:
بهکارگیری کودکان در درگیریهای مسلحانه، متاثر از عوامل متعددی چون غیربینالمللی شدن درگیریهای مسلحانه و جنگافزارهای در دسترس و نوین، بیشازپیش پیچیده شده و رو به افزایش است. حقوق بینالملل از زمان کنوانسیونهای ژنو (مادۀ 3 مشترک) در راستای حمایت از کودکان در برابر بهکارگیری آنها در مخاصمات مسلحانه دست بهکار شده است؛ اما توسعة گسستة این حمایتها تحت شاخههای مختلف حقوق بینالملل موجب شده است تا پیچیدگیها و بعضا شکافهایی در مفاهیم حقوقی مربوطه بروز یابد. هدف از این تحقیق، تبیین گسستها و پیچیدگیهای حقوقی یادشده و حتیالمقدور انسجامبخشی به آنهاست. سوال تحقیق عبارت است از اینکه بر اساس منابع حقوق بینالملل بشردوستانه، حقوق بشر و حقوق کیفری بینالمللی، دایرۀ شمول و ابهامات تعاریف واژههایی چون کودک، درگیری و مخاصمة مسلحانه، بهکارگیری و مشارکت کودک در درگیریهای مسلحانه، بهکارگیری و مشارکت مستقیم / غیرمستقیم و داوطلبانه/ اجباری، درگیریهای مسلحانة بینالمللی در تمایز با غیربینالمللی و داخلی چیست؟ پاسخ به این سوال با روش تحقیق مطالعات کتابخانهای و اسنادی صورت گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که ابهامات و گسستهای تعریف «مشارکت کودک در مخاصمات»، آنها را آسیبپذیرتر کرده است. در این راستا، ارتقای حداقل سن حمایتی به هجده سال، حذف شروط محدودکنندۀ حمایتها همانند نیاز به مستقیم بودن یا فعال بودن مشارکت کودک در مخاصمه، و رفع ابهامات موجود در تعاریف و تمایزات ـ که موجب تفسیر به رای و اتخاذ رفتارهای دوگانة دولتها و گروههای مسلح غیردولتی در قبال درگیریهای مسلحانة مشابه شده است ـ توصیه میگردد.
ملخص الجهاز:
سؤال تحقيق عبارت است از اينکه بر اساس منابع حقوق بينالملل بشردوستانه، حقوق بشر و حقوق کيفري بينالمللي، دايرة شمول و ابهامات تعاريف واژههايي چون کودک، درگيري و مخاصمة مسلحانه، بهکارگيري و مشارکت کودک در درگيريهاي مسلحانه، بهکارگيري و مشارکت مستقيم / غيرمستقيم و داوطلبانه/ اجباري، درگيريهاي مسلحانة بينالمللي در تمايز با غيربينالمللي و داخلي چيست؟ پاسخ به اين سؤال با روش تحقيق مطالعات کتابخانهاي و اسنادي صورت گرفته است.
يکي از ملزومات بررسي دستاوردها و کاستيهاي حقوق بينالملل در خصوص حمايت از کودکان در برابر بهکارگيري آنها در درگيريهاي مسلحانه، داشتن درکي صحيح از تعاريف ارائهشده دربارۀ کودک، کودکسرباز، تمايز بهکارگيري و مشارکت کودک در مخاصمات، تمايز بهکارگيري داوطلبانه و اجباري کودکان، تمايز بهکارگيري مستقيم و غيرمستقيم کودک، تعريف مخاصمه و درگيري مسلحانه، و تمايز درگيري مسلحانه بينالمللي در برابر درگيري مسلحانۀ غيربينالمللي است.
نتيجهگيري در بيشتر کنوانسيونهاي مرتبط همانند بند 3 مادۀ 4 پروتکل دوم الحاقي ژنو، بند 2 مادۀ 38 کنوانسيون حقوق کودک و بند 2 مادۀ 8 اساسنامۀ ديوان کيفري بينالمللي، سن پانزده سال بهعنوان حداقل سن مجاز مشارکت در مخاصمات (و بهطور ضمني تعريف کودک در اين کاربرد) تعيين شده است.
Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the Involvement of Children in Armed Conflict (OP-CRC), 2000, http://www2.
Protocol I: Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and Relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts, 1977, http://www.
Protocol II: Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and Relating to the Protection of Victims of Non-International Armed Conflicts, 1977, http://www.