خلاصة:
آیات قرآن انسان را در اعمال اختیاری و تعیین سرنوشت خودمختار و مسیول می دانند، در مقابل، ظاهر ادله ای از سعادت و شقاوت ذاتی انسان حکایت دارند، دانشمندان اسلامی با مشرب های گوناگون و اخیرا علامه طباطبایی با روش تفسیری خود تلاش در رفع این ناسازگاری ظاهری نموده اند، تازگی نظر علامه نویسندگانی را با روش های تطبیقی و فلسفی به بیان آن کشانده اما این مقاله با روش توصیفی تحلیلی روش ایشان، نظر تفسیری اش در حل این تناقض را بیان می کند. نتیجه مقاله بیانگر آن است که علامه طباطبایی در رفع تناقض دو روش انتخاب نموده: بر اساس قانون علیت، سرشت انسان را عاری از سعادت و شقاوت دانسته و با آیاتی مانند آیه تبلیغ و... سرنوشت انسان را در اثر اعمال اختیاری وی می داند، از این رو دلالت ادله بر سعادت و شقاوت ذاتی را اقتضایی دانسته نه علیت تامه. ایشان ضمن قبول صحت صدور احادیث دال بر سعادت و شقاوت ذاتی، آنها را در دسته هایی به نحوی که با دلایل اختیاری منافی نباشد، تبیین می نماید.
According to the Quranic verses human beings are independent and responsible in taking their deliberate actions and determining their destiny. Contrary to that, some argue that human beings’ felicity and misery are inherently predestined. Recently, the Muslim scholars having different perspectives, and Allamah Tabatabai with his interpretive way, have attempted to resolve this seemingly inconsistency. The new theory of Allamah Tabatabai has prompted other writers to explain his theory in comparative and philosophical methods. This article expresses his interpretive opinion in resolving this contradiction with the descriptive-analytical method. The result of the article indicates that Allamah Tabatabai has chosen two methods to resolve the contradiction: according to the law of causality, human nature is considered free from felicity and misery and with verses such as the verse of propagation and ... relates human’s fate to his deliberate actions. Hence, the reasons that suggest human beings’ inherent felicity and misery calls attention to the conditions not the final cause. Allamah Tabatabai while accepting the authenticity of the issuance of hadiths which indicate to human being’s inherent felicity and misery, explains them in categories that do not contradict another view. The view that highlight the importance free will and deliberate actions in onechr('39')s destiny.
ملخص الجهاز:
ir تاريخ دريافت: 16/5/1398 تاريخ پذيرش: 8/11/1398 طرح مسئله آياتي از قرآن صراحت انسان را در اعمالش مسئول و داراي اختيار در تعيين سرنوشت خود ميداند و مطالب گوناگون در قرآن كريم ازجمله وجود تکليف در دنيا و بهشت و جهنم بهعنوان پاداش و جزاي عمل در آخرت و مانند آن، شاهد بسيار قوي بر مسئوليت انسان است، در اين ميان آيات و رواياتي وجود دارد که در ظاهر سعادت و شقاوت انسان را ذاتي ميدانند در نتيجه ظاهر ادله تنافي پيدا ميکند.
. (همان: 13 / 193) قسم دوم دليل علامه طباطبايي بر ذاتي نبودن سعادت و شقاوت انسان تحليل و بررسي دلالت دلايلي است که ظهور در ذاتي بودن سعادت و شقاوت انسان دارند، وي با توجه به مستفيض بودن روايات اين ادله، آنها را بدون بحث سندي قبول ميکند، لکن ظاهر ادله در دلالتشان بر سعادت و شقاوت ذاتي را به دلايلي نميپذيرد و نتيجه ميگيرد که ظهور دلالت آنها به شکل عليت تامه نميتواند معتبر باشد بلکه به نحو اقتضا است: (طباطبايي، 1390: 8 / 96) ايشان به چند بيان اين مطلب را توضيح ميدهد: يك.