‌ مطالعه تحلیلی نقوش هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک در شاهنامه طهماسبی مقالة

بیان مسئله: شاهنامه طهماسبی نسخه خطی نفیسی از شاهنامه فردوسی است که متعلق به قرن دهم میلادی است. این نسخه شامل 258 نگاره از افسانه‌ها، اسطوره‌ها، اشعاری حماسی و داستان‌های شاهنامه در 1200 صفحه است که توسط برجسته‌ترین نقاشان و خوشنویسان عصر صفویه مصور شده است. نگاره‌های شاهنامه طهماسبی به لحاظ هنری، از ارزش بالایی برخوردارند. نقوش تزئینی بسیاری در این نگاره‌ها به کار رفته است. نقوش تزئینی هندسی از بارزترین و عمده‌ترین این نقش‌ها محسوب می‌شوند. نگاره خواب دیدن ضحاک یکی از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی است که نقوش هندسی تزئینی بسیار زیادی در ترکیب‌بندی‌های متنوع و زیبایی در آن دیده می‌شود. جایگاه مهم نقوش تزئینی هندسی در تزئینات هنر اسلامی و به ویژه هنر نگارگری ضرورت انجام پژوهش حاضر را ایجاد نموده است. این‌که بیشترین میزان تکرار نقش‌های هندسی‌ در این نگاره کدام است؟ سؤالی است که در این تحقیق به آن پاسخ داده می‌شود. هدف: شناسایی کمی و کیفی نقوش تزئینی و هندسی نگاره خواب دیدن ضحاک  به عنوان سندی از اسناد مهم بصری ایرانی. روش پژوهش: اطلاعات این پژوهش از منابع کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی است که  با رویکرد کیفی و به شیوه توصیفی- تحلیلی ارائه شده است. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که 26 ترکیب هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک، شاهنامه طهماسبی وجود دارد این ترکیب‌ها از 19 نوع نقش هندسی تشکیل شده‌اند. در این بین نقوش هندسی، شش‌ضلعی منتظم و شمسه شش به ترتیب بیشترین میزان تکرار را در نگاره مورد مطالعه داشته‌اند.

نگاره خواب دیدن ضحاک یکی از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی است كه نقوش هندسی تزئینی بسیار زیادی در ترکیب‌بندی‌های متنوع و زیبایی در آن دیده می‌شود. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد كه 26 ترکیب هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک، شاهنامه طهماسبی وجود دارد این ترکیب‌ها از 19 نوع نقش هندسی تشکیل شده‌اند. کلیدواژه: نقاشی ایرانی، نقوش هندسی، نگارة خواب دیدن ضحاک، شاهنامه طهماسبی نویسنده مسئول، دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران* Sahar. نگاره خواب دیدن ضحاک یکی از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی است که نقوش هندسی زیادی در آن دیده می‌شود. اهمیت جایگاه این نقوش در هنر اسلامی و بالاخص نگارگری ایرانی زمینه انجام پژوهش حاضر با عنوان «مطالعه‌ تحلیلی نقوش هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک در شاهنامه طهماسبی» را ایجاد کرده است و در این راستا این پرسش مطرح می‌شود که بيشترين ميزان تكرار نقش‌هاي هندسي‌ در اين نگاره كدام است؟ در اين تحقيق به این پرسش پاسخ داده مي‌شود. هم‌چنین در پژوهش «بررسی نگاره‌های مرتبط با داستان ضحاک در شاهنامه طهماسبی از منظر تصویرسازی» نوشته بنی اسدی (1393) که به این نگاره پرداخته شده است. » (مصباح، 1396، 50) در شاهنامه طهماسبی خواب دیدن ضحاک در یکی از نگاره‌های آن به تصویر درآمده است. در این پژوهش نقوش هندسی ترسیم‌شده در نگاره خواب دیدن ضحاک مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه نتایج پژوهش نشان می‌دهد 26 ترکیب یا گره هندسی در نگاره خواب دیدن ضحاک وجود دارد که این گره‌ها هم از 19 نوع نقش متفاوت و متنوع تشکیل شده‌اند.