خلاصة:
بدون تردید شناخت و آشنایی متقابل میان پیروان مذاهب اسلامی بهویژه فرقههای شیعه، وحدت و همبستگی امت اسلامی را تقویت میکند و از تفرقه و اختلاف که عامل ضعف و سستی اسلام و مسلمین است پیشگیری میکند. آنچه در مقاله حاضر پیرامون بررسی تفسیر «الثمرات الیانعه» آمده در همین راستا میباشد. در آغاز این مقاله به تعریف و تاریخچه عقاید زیدیه و بررسی سیر تاریخی تفسیر نویسی زیدیه بهخصوص صاحب تفسیر مذکور یعنی فقیه یوسف بن احمد پرداختهایم و از این طریق برخی وجوه اشتراک و افتراق زیدیه با امامیه بازگو شده است.
سپس آیاتی چند از سوره بقره انتخاب شده و دیدگاه تفسیری یوسف فقیه (صاحب تفسیر الثمرات الیانعه) از مفسران زیدیه و علامه طباطبایی و آیتالله جوادی و مکارم شیرازی ... از علمای امامیه در آیات، تطبیق شده است.
در آیه 124 بقره، زیدیه، آیه را دال بر اثبات امامت ابراهیم نمیدانند درحالیکه امامیه این دلالت را استفاده نمودهاند. در آیه 143 بقره زیدیه از آیه، خیر بودن و عدالت امت را استفاده میکنند و امامیه، واسطه بودن امت اسلام را میان پیامبر اسلام و سایر امتها میدانند. در آیه 186 بقره زیدیه ترغیب به دعا و جواز سوال کردن درباره ذات خداوند میفهمند و امامیه بر نقش دعا و امور مربوط به آن تمرکز دارند و در آیه 183 و 184، صاحب تفسیر الثمرات به بررسی تشبیه مذکور در آیه پرداخته و آنها را به آیه 185 منسوخ شمرده است و علمای امامیه در امور زیادی ازجمله تشبیه مذکور در آیه با زیدیه اختلافنظر دارند که در مقاله ذکر شده است.
ملخص الجهاز:
[الفقیه یوسف، الثمرات الیانعة، ج 1، ص 210 تا 222 تلخیص؛ مکارم شیرازی، نمونه، ج 1، ص 499 تا 502 تلخیص] ب) دیدگاه امامیّه منظور از آیه شریفه امامت است که سرپرستی امت به عهده امام میباشد.
[طباطبایی، المیزان، ج 1، ص 445 ـ 451 با تلخیص و دخل و تصرف] ج) نقد و بررسی زیدیه امت وسط را به خیر بودن اراده خدا و عدالت امت میدانند و شهادت آنها مقرون به شهادت پیامبر است که بعضی تبلیغ پیامبر را هم انکار میکنند ولی امامیّه مانند علامه طباطبایی معتقد است که پیامبر گواه بر امت و امت گواه بر دیگر امم میباشند و برخی از مفسران امامیه هم به بتپرستان و نصاری تفسیر کردهاند که آنها افراطوتفریط دارند و امت وسط مسلمانان هستند که علامه این قول را ردّ میکند.
صاحب کتاب چند نکته را در دو آیه بهعنوان احکام بیان میکند: حکم اول: آیا اطلاق اسم مسافر و مریض برای افطار کردن روزه کافی است؟ سه قول است: 1.
حکم پنجم: بعض از ماه رمضان را که در حضر است روزه گرفته سپس تصمیم بر مسافرت دارد آیا میتواند در سفر افطار کند یا نه؟ به مذهب همه علما حق افطار کردن دارد ولی مالکی در نهایه، سلمانی، سویید و دیگران میگویند اگر مسافرت کرد افطار جایز نیست ولی ناصر میگوید: افطار در سفر کراهت دارد مگر سفر واجب مانند حج و جهاد و هجرت باشد.