خلاصة:
تاریخ‌گذاری آیات و سور قرآنی از جمله تحقیقات نو‌پدیدی است که ریشه در روایات و تفاسیر قرآن دارد. در دوره معاصر، نخست غربیان و سپس محققان اسلامی با معیار‌های گوناگون به تاریخ‌گذاری قرآن پرداخته‌اند. از جمله آیاتی که همواره در تاریخ نزول آن مناقشات فراوانی درگرفته، فقر‌ۀ 196 تا 203 سوره بقره است که پیرامون تشریع حج تمتع و اصلاح برخی بدعت‌های جاهلی در مراسم حج و عمره است. مفسران سال‌های متفاوتی را برای نزول این فقره در نظر گرفته‌اند که از سال‌های ششم تا دهم را در بر می‌گیرد؛ این در حالیست که در نزول سوره بقره، در هیئت سوره در دو سال نخست هجری جای شکی نیست. اما نتائج این مطالعه -که به صورت توصیفی ــ تحلیلی و با توجه به منابع تفسیری و تاریخی و با نگاهی که برآمده از شاخص‌های جامع است آن‌جام گرفته- حاکی است که می‌توان سال نزول این فقره را سال دوم هجری و همگام با نزول سایر فقرات سوره بقره دانست. شاخص اول که مربوط به تناسب آیات و موضوعات این سوره است می‌رساند که این فقره هم‌چون نتیجه برای فقرات قبل، از جمله ماجرای بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم از آیۀ 125 به بعد و برخی مناسک آن از جمله سعی بین صفا و مروه است. شاخص دیگر که جنبۀ قرآنی-تاریخی داشته، حج مردم مدینه در سال‌های اول و دوم هجری است که این فقره در خصوص آنان نازل شده است. هم‌چنین عدم دلالت واژۀ حصر در آیۀ 196 بر ماجرای عمر‌ۀ حدیبیه، این فقره را با سایر بخش‌های سوره بقره پیوند می‌دهد. اصلاح بدعت‌های جاهلی در حوزۀ حج و عمره، رویکردی است که با سال‌های نخستین مدینه سازگار‌تر است و این فقره را با سایر بخش‌های سورۀ بقره مرتبط می‌سازد.
Dating the verses and verses of the Qur'an is one of the emerging researches that is rooted in the narrations and interpretations of the Qur'an. In the contemporary period, first Westerners and then Islamic scholars have studied the Qur'an by various criteria. One of the verses that has always been the subject of much controversy on the date of its revelation is verses 196 to 203 of Surah Al-Baqarah, which are about the legislation of Hajj and the correction of some ignorant innovations in Hajj and Umrah. The commentators have considered different years for the revelation of this item, which includes from the sixth to the tenth years; This is while there is no doubt in the revelation of Surah Al-Baqarah, in the form of a Surah in the first two years of AH. However, the results of this research - which is descriptive-analytical and according to interpretive and historical sources and with a view that comes from comprehensive indicators - indicate that the year of decline of this item can be the second year of Hijri and simultaneously with the decline of other He knew the backbone of Surah Al-Baqarah. The first indicator, which is related to the relevance of the verses and topics of this surah, states that this item is a result for previous topics, including the story of the construction
ملخص الجهاز:
اما برخي از فقرات اين سوره از جمله آيات مربوط به حج و عمره به علت عدم تصريح منابع تاريخي به حج و عمره در سال هاي نخست و هم چنين شرايط سياسي فيمابين مسلمان و مشرکان در سال هاي نخست و وجود اين پيش فرض هم چون عاملي براي عدم امکان شرکت مردم مدينه در مراسم حج و عمره ، تاريخ نزول آن همواره محل نزاع مفسران بوده و تاريخ هاي گوناگوني به غير از سال هاي اول و دوم هجري براي آن ذکر شده است .
دروزه ضمن بحث در خصوص آيۀ ١٩٦ سورٔە بقره ــ واتموا الحج والعمرة ــ و با استفاده از آيات پيش و بعدي اين آيه که احکام متعدد و مطلقي پيرامون حج را شامل ميگردد، صحت روايات اسباب نزول اين آيه را مورد ترديد قرار ميدهد و تشريع حج را مربوط به سال هاي پيش از صلح حديبيه ميداند و بدين جهت احتمال ميدهد که برخي از افراد متمکن بصورت انفرادي و پيش از فتح مکه، جهت آن جام حج و عمره اقدام نموده باشند.
٢. حج و عمرٔە مردم مدينه پيش از حجة الوداع نکتۀ مهم و اساسي که به نظر مي رسد در تاريخ گذاري حج تمتع براساس فقرٔە ١٩٦ تا ٢٠٣ سورٔە بقره چه در کتب تاريخي و چه در کتب تفسيري مورد غفلت قرار گرفته، برگزاري اعمال حج و عمره توسط مردم مدينه در سال هاي نخستين هجري است .
(
, 
, 
)
