خلاصة:
بیان مسئله
بوستان های شهری نقش مهمی بر سلامت فیزیکی و روانی شهروندان دارند. امروزه علی رغم اهمیت موضوع جهانی طراحی فراگیر و وجود پژوهش های کاربردی و مقررات مرتبط در ایران، افراد دارای محدودیت حرکت در بوستان ها حضور کم و محدودی دارند که این امر ناشی از عدم دسترس پذیری بوستان ها برای همه افراد جامعه است. به نظر می رسد این موضوع به دلیل عدم دانش فنی کافی طراحان، ناظران طراحان شهری و عمرانی، عدم توجه به ضوابط و نیز عدم آگاهی از شرایط فیزیکی افراد دارای محدودیت حرکت است.
هدف پژوهش
هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی میزان دسترس پذیری بوستان های شهر تهران برای افراد دارای محدودیت جسمی-حرکتی با تاکید بر مفهوم طراحی فراگیر است تا همه افراد فارغ از میزان توانایی های فیزیکی شان بتوانند از امکانات و تجهیزات موجود در بوستان ها بهره مند شوند.
روش پژوهش
به منظور رسیدن به اهداف پژوهش، ابتدا از طریق مطالعات نظری به شناخت ویژگی ها و محدودیت های حرکتی طیف های مختلف جامعه و نیز بررسی اصول کالبدی و غیرکالبدی مفهوم طراحی فراگیر پرداخته شده است؛ سپس ضمن شناسایی امکانات و تجهیزات موجود در بوستان ها و با کمک کارشناسان متخصص در زمینه امر مناسب سازی، نسبت به استخراج شاخص های دسترس پذیری اقدام شد. در مرحله سوم چک لیست ارزیابی بوستان های منتخب تهیه و از طریق پیمایش تکمیل شد. تحلیل داده ها از طریق روش دلفی و نتایج حاصله، پس از استخراج امتیاز و وزن دهی گزینه ها با کمک نرم افزار Excel، به صورت نمودار ترسیم و تحلیل شد.
نتیجه گیری
نتایج نشان می دهد، عوامل متعددی در عدم دسترس پذیری بوستان ها دخالت دارند که در مراحل طراحی، اجرا و بهره برداری نقش ایفا می کنند. بی توجهی به اصول طراحی فراگیر، عدم آگاهی نسبت به ضوابط طراحی مناسب افراد دارای محدودیت جسمی-حرکتی، عدم آگاهی و دانش فنی کافی پیمانکاران و مجریان در اجرای صحیح طرح ها و ایجاد موانع ثانویه پس از اجرا به دلیل مدیریت نامناسب و عدم توانایی حفظ امنیت بهره برداران، از مهم ترین عوامل به شمار می روند.
ملخص الجهاز:
(قاسم زاده،1393) ستاچ گونگر نیز در پژوهشی درخصوص ارزیابی و مناسب سازی پارک کونیا بیرلیک در ترکیه، اعلام می دارد که توجه به ویژگی های فیزیکی همه افراد اعم از سالمندان، معلولین و بویژه کودکان معلول باید در طراحی بوستان ها و مبلمان و تجهیزات مستقر در آن مد نظر قرار گیرد بطوری که همه افراد بتوانند بدون تبعیض از کلیه فضاها و امکانات موجود در پارکها استفاده نمایند و علت انجام نشدن آن در بوستانها را بی توجهی طراحان به شرایط افراد دارای محدودیت حرکت و نادیده گرفتن ضوابط دانسته است.
تصویر 5- مشخصات بوستانهای منتخب مناطق جهت مطالعه میزان دسترسپذیری و جانمایی آنها بر روی نقشه تهران {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ماخذ: نگارنده تعیین مؤلفه های دسترس پذیری در بوستان های شهری با توجه به اصول کالبدی و غیرکالبدی طراحی فراگیر و نیز ضروریات عمومی مورد توجه در دسترسپذیری و همچنین محدودیتهای فیزیکی که افراد دارای معلولیت و محدودیت جسمی حرکتی و حسی دارند که پیش از این به تفصیل بیان گردید، معیارهای پیشنهادی دسترسپذیری بوستانهای شهری تعیین گردید تا از طریق این معیارها میزان دسترسپذیری بوستانهای منتخب در تهران مورد ارزیابی قرار گیرند.
از لحاظ فنی نیز می توان راهکارهای پیشنهادی در هر یک از بخش های مختلف بوستان ها، اعم از ورودی ها، مسیرهای تردد، ساختمانهای عمومی بویژه سرویس های بهداشتی، فضاهای بازی و ورزشی و نیز تجهیزات و مبلمان مطابق با ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای محدودیت حرکت، و نیز اولویت بندی های اجرایی رفع مشکلات موجود، ارائه نمود که در تصویر 15 قابل مشاهده است: تصویر 15- راهکارهای پیشنهادی ارتقای میزان دسترسپذیری بوستانهای شهری با تاکید بر طراحی فراگیر و اولویت بندی مناسب سازی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ماخذ: نگارنده اعلام عدم تعارض منافع نویسنده اعلام می دارد که در انجام این پژوهش هیچ گونه تعارض منافعی برایم وجود نداشته است.