خلاصة:
دفاع مشروع از جمله نهادهای توجیه کنندۀ جرم در حقوق کیفری است که با سابقه ای طولانی به عنوان عامل موجهه، رکن قانونی جرم ارتکابی را زایل می سازد. پرسش اساسی این است که در صورت اهانت فردی علیه دیگری، مجوزی برای دفاع شخص اهانت شونده وجود دارد؟ ونقش جرم اهانت در مسئولیت کیفری مدافع چیست؟ به رغم وجود شرایطی در ارکان این نهاد از جمله حصری بودن موضوع تهاجم و تناسب تهاجم و دفاع، این امر محل اشکال و اختلاف نظر میان صاحبنظران شده است به نظر نگارندگان با توجه به مفهوم تعرّض و حصری بودن موارد پنجگانه، تجاوز به آبرو ازطریق ارتکاب جرایمی مانند توهین یا افترا چه به صورت عملی چه در قالب توهین متقابل، قابل دفاع نخواهد بود و همینطور عمل منتسب شده به اهانت شونده با اشاره به فعل، صفت یا وقوع عملی موهن مربوط به گذشتۀ فرد یا وقوع آن در آینده، وصف قریب الوقوع بودن (که از شرایط تجاوزاست) احراز نمی شود؛ پس در نتیجه قابل دفاع نخواهد بود.
The objective of this study is to investigate on the subject of insult in the field oflegitimate defense. Legitimate defense is one of the justifying institutions of criminallaw that has a long history of being a justifying agent, undermining the legal basis ofthe crime. The institution itself consists of two pillars of aggression and defense, eachwith its own set of circumstances. Now the question is whether in the event ofinsulting one person against another, there is a power to defend the insulted personand this defense will fall under the heading of defense, and what is the role of theoffense of insult in the defendant's criminal liability, despite the circumstances in thecase? The institution has been aggressive about the subject of aggression,proportionality of aggression, and defending where issues and disagreements havearisen.
ملخص الجهاز:
موضوع حمله باید یکی از موارد نفس ، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن باشد در مواردی که بیان شد، با توجه به موضوع مقالۀ حاضر، اینکه آیا توهین یا دشنام دادن در گسترٔە تعریف واژٔە تعرض قرار خواهد گرفت یا خیر؛ برخی در تعریف تعرض بیان داشته اند که تعرض عملی منافی عفت کمتر از هتک ناموس است ؛ مانند بوسیدن و درآغوش کشیدن و لمس کردن اعضای بدن وغیره (میرمحمدصادقی ، ١٣٩٢: ٣٥٠)؛ بنابراین با توجه به این تعریف از تعرض و حصریبودن موارد پنج گانه ، تجاوز به آبرو از طریق ارتکاب جرایم مانند توهین یا افترا قابل دفاع نخواهد بود (گلدوزیان ، ١٣٩٤: ٤١٩).
یکی از شرایط احراز دفاع مشروع مطابق بند الف ماده ١٥٦ قانون مجازات اس}می این است که دفاع با تجاوز و خطر ضرورت داشته باشد؛ بنابراین شخص مورد تعرض و دوره هشتم ، شماره هفدهم ، پاییز و زمستان ١٣٩٨ تجاوز نباید در مقام دفاع مرتکب عملی شود که ضروری نیست .
برخی مبتنی بر این نظر که مراد از تناسب در ماده ١٥٦ قانون مجازات اس}می همانندی و تشابه دفاع و حمله است ، توهین در برابر توهین به عنوان دفاع مشروع را جایز دانسته اند (اصغرزاده بناب ، ١٣٨٩: ٥٣)، اما اغلب حقوق دانان و فقها تناسب در دفاع را به آن معنا میدانند که عرف ، جرم ارتکابی را بسیار شدیدتر از ارزش مورد تهاجم نداند (پوربافرانی، ١٣٩٣: ٩٠) و چنانچه امکان رهایی با وسایل آسان تر باشد، ولی با وسیلۀ شدیدتر (زیانبارتر) اقدام کند، ضامن است (شهید ثانی ، ٢/١٣٦٧: ٣٦٥؛ عطار، ١٣٧٠: ٢٥٠؛ محقق حلی، ١٤٠٣: ١٩٠).