خلاصة:
حضوری بودن دادرسی را می بایست به عنوان پیش شرط لاینفک اصل علن ی بودن دانست. رعایت این دو اصل تاثیر بسزایی در رعایت اصل برابری سلاح ها و همچنین اقناع و اعتماد عمومی مردمان یک جامعه ایفا می نماید. اصل حضوری بودن محاکمات در درون اصل علنی بودن مستتر است، زیرا در صورت برگزاری غیابی محاکمه عملا علنی بودن فاقد محمل خواهد بود. محاکمه حضوری، پیشنیاز استماع اظهارات طرفین بوده و تاثیر بسیار زیادی بر رعایت حق دفاع افراد دارد. در دیوان عدالت اداری اصل بر غیر حضوری بودن رسیدگیها است. در نوشتار حاضر ابتدا به بررسی و مفهوم شناسی هر یک از اصول حضوری بودن و علنی بودن دادرس ی و جایگاه آن ها در اسناد حقوق بشر می پردازیم و سپس جایگاه اصول مذکور را به ترتیب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 مورد تحلیل قرار خواهیم داد.
ملخص الجهاز:
البته حتی در این مواردنیز، محاکمه غیابی مجوز اعمال محدودیت نسبت به حقوق افراد در برخورداری از یک دادرسی منصفانه را نمیدهد، برای مثال اگر محاکمه به جهت احتمال اخلال در نظم دادگاه بر اثر حضور متهم بهصورت غیابی برگزار شود، قاضی حق نقض اصل بیطرفی را ندارد و موظف است به ادله موجود در پرونده که میتوانند متضمن نفعی برای فرد غایب باشند نیز، رسیدگی نماید و یا حق نخواهد داشت که بدون ارائه حکمی مستدل و مستند به مواد قانونی متهم را محکوم نماید.
فضائلی، مصطفی، دادرسی عادلانه محاکمات کیفری بینالمللی، چاپ اول، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، ۱۳۸۷، ص 354 غمامی، مجید و محسنی، حسن، اصول تضمینکنندهی عملکرد دموکراتیک در دادرسی و اصول مربوط به ویژگیهای دادرسی مدنی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۷۴، ۱۳۸۵، ص 282 هاشمی، سید محمد، حقوق بشر و آزادیهای اساسی، چاپ اول، نشر میزان، ۱۳۸۴، صص 308ـ307 فضائلی، همان، ص ۲۶۳ حق بر علنی بودن دادرسی در ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر، بند ۱ از ماده ۱۴ میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، بند ۱ ماده ۶ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و بند ۵ ماده ۸ کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر اعلام گردیده است.
با این حال علنی بودن دادرسی ممکن است برای حفظ نظم عمومی و امنیت ملی و یا ملاحظات اخلاقی بر طبق قانون و بهگونه استثنایی کنار گذارده شود 1 ؛ بند ۱ از ماده ۶ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، استثنائاتی بر رسیدگی علنی وارد کرده است که عبارتند از: 1.