خلاصة:
ایران در قرن ۱۳ خمورشیدی/۱۹ میلادی دچار دگرگونی های فراوانی گردید. عصر
قاجاریه شاهد تحولات شگرف در تاریخ ایران است مهمترین این مسائل برخورد
با تمدن غرب در زمینه های مختلف است در این برخوردها ایرانیان با اندیشه ترقی
خواهی آشنا گردیده اند و کانون های مهمی دررشد و باروری آن موثر بوده است.
این کانون ها را می توان به ترتیب ذیل نام برد:
مسافرت به غرب و دستاورد های علمی و تکنیک آن. محصلان فرنگ رفته
ترجمة کتب» تاسیس دارالفنون و ترویج معارف نوین» ترجمه روزنامه های خارجی
ونوشتن اخبار فرنگی در روزنامه های داخل, در این مقاله به بررسی این کانون ها
اشاره می شود.
ملخص الجهاز:
حاصل اين عهدنامه ها، از يک طرف تسهيل بازرگاني و تجارت خارجي و از طرف ديگر احساس نياز به دانستن زبان هاي خارجي و علوم جديد و صنايع نظامي و اقتصادي بود (شميم ،١٣٧١، ٦٢، ٦٥،٧٥،٨٩) بنابراين به سرعت ، هم شاگرد براي تحصيل به فرنگ فرستادند و هم طرح نو و نظام جديد در سازمان ارتش ريختند، «مي گويد مقرباني داشت که به السنۀ مختلف آشنا بوده اند فرانسه ، روسي، انگليسي، هندي.
(کرماني،١٣٥٧، ١١١) از زمان فتحعلي شاه مسافرت هاي خارجي شکل رسمي و جدي به خود گرفت ، ميرزا ابوالحسن خان ايلچي نمونۀ خوبي است .
(ميرزا ابوالحسن خان ايلچي: فصلنامه ي تخصصي زبان و ادبيات فارسي 56 سفير فتحعلي شاه در انگليس براي پيگيري قرارداد مجمل بود (١٢٢٤ه ق ) وي دو سفرنامه از خود به يادگار گذاشته است ، يکي حيرت نامۀ سفرا (ايلچي، ه -ق ١٣٦٤) که شرح مسافرت اوست به انگليس و ديگري دليل السفراء که شرح سفر او به روسيه است .
(حاج سياح ، بي تا، ٩٣-٩٤-١٩) حاج سياح که در طول سفرهايش با چندين زبان آشنا شده بود و درد عقب ماندگي وطن را نيز به دوش مي کشيد، مورد توجه محافل ترقي خواهي قرار گرفت و مامور توزيع الواح قانون ميرزا ملکم خان در ايران شد و حتي بنا به خواسته کساني چون ملکم و دوستان او، براي 57 شماره ٥، زمستان ١٣٨٩ بيدار کردن ظل السلطان به دربار او در اصفهان راه يافت .
) ترجمه روزنامه ها بعدها نيز ادامه يافت ومحمد حسن خان اعتماد السلطنه ، اخبار خارجي را براي ناصرالدين شاه ترجمه مي کرد ومي خواند.
(
, 
, 
)
