خلاصة:
هدف مقالهی حاضر، تحلیل و تبیین جلوههای فرّ در دو کتاب عتبهالکتبه و تاریخ جهانگشای جوینی است. این دوکتاب، از جمله آثار مهم و ارزشمند زبان فارسی میباشند که علاوه بر فواید تاریخی، از باب اطلاعات فراوان ادبی و اجتماعی در شمار معتبرترین و سودمندترین کتابهای فارسی به شمار میروند. اسطورهی فرّ یا فرّه، از مهمترین ارکان اندیشهی سیاسی ایران باستان و یکی از مؤلّفههای اصلی مفهوم شاه آرمانی است. فرّ، نشان تأیید الهی است و فروغی است که بر دل هرکس بتابد از همگنان برتری مییابد. به سبب تابش این فروغ است که شخص میتواند به پادشاهی برسد و شایستهی تاج و تخت گردد. اسطوره فرّ از دوران باستان به بعد، دچار تغییرات و دگرگونیهایی در کیفیّت و کارکرد خود شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد، فرّه باوری در دو کتاب مورد نظر، در جریان رویدادهای کلان مربوط به شاهان و بعضی خصوصیّات و رفتارهای آنان، جلوه میکند. در این تحقیق، پژوهشگر جلوههای فرّ را در چهار زمینهی استعمال صریح واژهی فرّ، نمودهای بصری فرّ، خویشکاری فرّ و نمود فرّ به شکل تأیید الهی به شیوهی تحلیل محتوایی و با استفاده از منابع کتابخانهای نشان داده است.
The present article aims to analyse Charisma in Atab-al-Katabeh book as well as in Joveini’s Jahangosha History. Besides their historical efficacies, these two books are among the most valuable Persian books which are considered, from the abundant literary and social information, as the most authentic and most worthwhile Persian books. Charismatic myth is of the most basic skeletons of political thought in ancient Iran and as one of the main component of the Utopian king, as well. Charisma is the donation of celestial authentication and the shine which beams on everyone’s heart, outmanoeuvres of all. Due to beam this shine, oneself could become king and of crown meritorious. Since the ancient time afterwards, Charismatic myth had involved numerous alterations and divergences both in quality and function. The research findings have indicated that belief-in-Charisma in two given books have perked in kings related macro-incidents and some of their features and behaviours. In the present research, the researcher has shown charismatic glitters in four obvious usages of Charisma word of which the charismatic visual appearances, self-working charisma, and charismatic appearance are demonstrated as celestial authentication through content-analysis method as well as the library-based resources.
ملخص الجهاز:
در انديشه ي ايرانيان باستان ، فره ي ايزدي خورشيدوار در چهره ي شاه متجلي ميشد، چنانکه در عبارت زير منتجب الدين بديع ، نور عدل سلطان را تجلي نور خداوند ميداند: «چون از دور تجلي نور عدل آن پادشاه که ممد انوار آن بعدالله تعالي رأي نوراني خداوند است که ينظر بنورالله ميبينند روي بدان حضرت جلال و قبلۀ دولت اقبال ميآرند.
» (منتجب الدين بديع ، ١٣٨٤: ٢٩) نويسنده ي عتبه الکتبه ، دولت سلجوقي را به طور کلي مورد تأييد الهي ميداند و معتقد است که آثار اين تأييد در ارکان دولت هر روز آشکارتر ميشود: «و چون همواره همت ما بر تمهيد اساس امور ديني و تبجيل و توقير اکابر و ائمۀ دين مقصورست و نظام و مناظم کارهاي ملک دنيا از نتايج ترتيب اعمال ديني دانيم ، هر روز آثار الطاف ايزدي بر صفحات دولت ما ظاهرتر و لايح تر است و امداد فضل او تبارک و تعالي متواليتر و متواصل تر.
منتجب الدين بديع ، در عبارت زير به اين مهم اشاره و امرا و سلاطين سلجوقي را مورد تأييد و توفيق خداوند ميداند و ميگويد: «و هر چند همواره تا نوبت جهانداري و پادشاهي عالم شرقا و غربا، برا و بحرا به فضل عميم آفريدگار عز و علا به ما رسيدست ، همت بر عدل و احسان با کافۀ خلايق مقصور داشته ايم .
» (همان ، ٦٩-٧٠) در جاي جاي کتاب عتبه الکتبه ، نويسنده دولت سلجوقي را مورد تأييد پروردگار ميداند و به اين مهم اشاره ميکند.