خلاصة:
نظامی شاعر بلند آوازهی قرن ششم، استاد بیبدیل و مسلّم تصویر آفرینی در ادب فارسی است. تنوّع و تعدّد صور خیال و التزام کاربرد زبان محاوره و عامیانه وی را به خلق مضمون آفرینی و استفاده از انواع ضرب المثلها و کنایات واداشته است وی بر اثر حکمت عملی و نظری و معلومات فراوان و تفاهم اجتماعی به ایجاد تصاویر بدیع شعری روی آورده است.
کنایه به عنوان یکی از فنون بیانی در آثار نظامی نقش اساسی را در تبیین مطالب و افکار و عقاید بر عهده دارد وی در استفاده از انواع کنایات عامیانه، کمال استادی و برتری خود را بر همهی شاعران نشان داده است در منظومهی لیلی و مجنون به تنوّع کنایات لطیف برخورد میکنیم که نشات گرفته از طرز زندگی و فرهنگ عامهی عصر نظامی بوده است وی از این کنایات برای تاثیر گذاری بیشتر و نزدیک شدن به زبان محاوره با رنگهای اجتماعی، اخلاقی، تربیتی و فرهنگی بهره برده است در این مقاله به تنوع و تعدّد کنایات عامیانه در منظومه ی لیلی و مجنون پرداخته شده است.
Nezami, the well-know sixth century poet, is a unique master of imagery in Persian literature. His love of imagery and colloquial language has led him to various proverbs and metonymies. His mastery of the theoretical and practical wisdom and good command of different branches of knowledge has caused this unique variety of his imagery. Figurative language, as one essential feature in Nezami’s works, has a key role in expressing his thoughts and ideas. His frequent use of a variety of colloquial metonymies, make him the unrivalled master of colloquial proverbs. His frequent use of proverbs in Leili ya Majnoun is a product of his life style and his mastery of the public culture of his era. He used these proverbs to affect the reader and to approach the colloquial language with all its social, moral, educational and cultural issues. The purpose of this study is to investigate the diversity of colloquial sayings in Leily va Majnoun.
ملخص الجهاز:
» ( زنجاني، ١٣٧٧ : ٦٠ ) دکتر کامل احمد نژاد درباره نزديک بودن زبان وي به محاوره و کثرت کنايات عاميانه وي در زبان شعر مي نويسد : « دوري نظامي از دربار، ديد هنري او را به مردم نزديک تر کرده است در داستان هاي او گاه نشان ادبيات شفاهي مردم را ميتوان ديد و دوري از دربارهـا و بي علاقگي به مداحي به او امکان داده است که از آوردن مضامين تکراري و کليشه اي بي نياز شود و در هنر خود از مسايل حکمي و اخلاقي و اجتماعي سخن بگويد» ( احمد نـژاد، ( 14 : 1369 چنان که از اشعار او معلوم مي شود، فضليت نظامي منحصر به شـعر و شـاعري نبـود، و از جواني به فنون ادب ، تاريخ و قصص علاقه داشته و در تحصيل علم همت کرده ، مخصوصا در نجوم صاحب اطلاعات غني بوده است آن چنان که خود مي فرمايد: هرچه هست از دقيقه هاي نجوم با يکايک نهفته هاي علوم خواندم و سر هر ورق جستم چون ترا يافتم ورق شستم ( هفت پيکر،١٣٨٥ :٥) مثنوي ليلي و مجنون شامل ٤٥٠٠ بيت است که به سال ٥٨٤ به نام شروان شاه ابوالمظفر اخستان سروده شده است ، در اين مثنوي داسـتان پرسـوز و گـداز عشـق مجنـون (قـيس عامري) از قبيله ي عامر و ليلي دختر سـعد کـه از داسـتان هـاي مشـهور تـازي در دوره ي جاهليت ميباشد، با شور و تاب خاصي بيان شده اسـت و در بحـر هـزج مسـدس اخـرب مقبوض به رشته نظم درآمده است (زنجاني،٣٥:١٣٧٢).