خلاصة:
یکی از طرق متداول انتقال مالکیت اسناد تجاری به مفهوم اخص آن، ظهرنویسی است. چنانچه ظهرنویسی مشمول قانون تجارت باشد ظهرنویسی تجاری تلقی میشود در غیر اینصورت باید آن را انتقال عادی مبتنی بر انتقال طلب به حساب آورد. در ظهرنویسی تجاری همه امضاء کنندگان سند و از جمله آخرین ظهرنویس در مقابل دارنده مسئول پرداخت هستند و اصل "عدم توجه ایرادات" نیز اجرا می شود. در حالی که در انتقال طلب، منتقل الیه قائم مقام ناقل میگردد و در صورت عدم پرداخت سند حق مراجعه به او را ندارد. اصل یاد شده نیز قابلیت اجرا پیدا نمیکند. حال سوال این است که ظهرنویسی سند تا چه زمانی تجاری محسوب می شود و در چه صورتی انتقال مزبور عادی به حساب میآید؟
اگرچه قانون تجارت ایران در این زمنیه ساکت است اما کنوانسیون های ژنو و آنسیترال حکم مسئله را روشن کرده اند. نتیجه تحقیق آن است که اگر سند تا سر رسید و حتی بعد از آن و تا قبل از انجام واخواست و یا تا انقضای مدت واخواست مورد ظهرنویسی قرار گیرد باید ظهرنویسی را تجاری و مشمول قانون تجارت و کنوانسیون های یاد شده دانست، در غیر این صورت انتقال، عادی محسوب می شود.
One of the common ways of transfer of commercial documents, ownership (bill of exchange, promissory notes and cheque) is endorsement. If the endorsement is subject to Commercial Code, it is considered a commercial endorsement. And if it is out of the scope of this Code, it should be regarded a normal and on the basis of request (claim) transfer. The question that arise here are “how long are the endorsements of commercial documents considered commercial and should its endorsement be considered ordinary or civil?”
Although Iran’s Commercial Code is silent on this issue, the Geneva and UNCITRAL conventions have explicitly or implicitly clarified the issue. The result of the study indicates that if the document is endorsed before due date or even after it and before making a protest or until the expiration of the protest, the endorsement should be considered commercial and subject to the rights and obligations set forth in the aforementioned Code and conventions; otherwise, he transfer is regarded normal and justified under the provisions of the Civil Code and the above-mentioned conventions.
ملخص الجهاز:
نتيجۀ تحقيق اجمالا حکايت از آن دارد که اگر سند تا سررسيد و حتي بعد از آن و تا قبل از انجام واخواست يا صدور گواهي عدم پرداخت و يا تا انقضاي مدت واخواست يا صدور گواهي مزبور مورد ظهرنويسي قرار گيرد بايد ظهرنويسي را تجاري و مشمول حقوق و تعهدات مندرج در قانون تجارت و کنوانسيون هاي ياد شده دانست ، در غير اين صورت انتقال ، عادي و بايد ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Email: nikfarjam.
زيرا مسئله اين نيست که ظهرنويسي حتي بعد از واخواست سند به هيچ وجه امکان پذير نميباشد، بلکه بحث بر سر آن است که آيا اين ظهرنويسي، انتقال تجاري محسوب ميشود يا خير؟ به عبارت ديگر آيا ظهرنويسي که سند را بعد از انجام واخواست آن مورد انتقال قرار ميدهد در صورت عدم پرداخت مانند ديگر امضاکنندگان ، مسئول پرداخت ميباشد يا خير؟ به نظر ميرسد هرچند ظهرنويسي پس از سررسيد و تا قبل از انقضاي مهلت واخواست را ميتوان ظهرنويسي تجاري قلمداد کرد، ليکن ظهرنويسي پس از واخواست را بايد ظهرنويسي فاقد وصف تجاري و صرفا انتقال طلب مدني به حساب آورد زيرا با واخواست سند که در حکم اعتراض رسمي نسبت به عدم پرداخت مبلغ آن ميباشد، حيات تجاري سند خاتمه مييابد و دارنده براي وصول مبلغ آن وارد مرحلۀ جديد يعني اجراي سند و استفاده از تضمينات آن با رعايت مقررات قانوني ميگردد.