خلاصة:
با نگاهی به میراث مکتوب ایران میتوان گفت که ایرانیان از دیرباز تاکنون اعراب را با عنوان «تازی» یا «تازیان» خطاب و از زبان عربی با عنوان «زبان تازی» یاد کردهاند. با این حال مشخص نیست که چرا و از چه زمانی اعراب را با نام تازی مورد خطاب قرار دادهاند. یا آنکه چرا تعاریف واژة تازی و دلایل انتخاب این نام برای اعراب متفاوت و گاه مغایر یکدیگر هستند. این مقاله بر آن است تا با تکیه بر روش اسنادی ـ تحلیلی به بررسی و ریشهیابی این واژة سرة فارسی و چرایی اطلاق آن بر اعراب در متون مختلف تاریخی، لغوی و دینی بپردازد. یافتههای پژوهش بیانگر وجود یک باور اسطورهای و دینی در نزد ایرانیان باستان است مبنی بر آنکه «تاز» نیای بزرگ عربها بوده و به این سبب واژۀ «تازی» بر ایشان و زبانشان اطلاق گردیده است.
A glance at the written heritage of Iran reveals that Iranians have always referred to Arabs using the word “Tazi” or “Tazis” and referred to Arabic using the word “Tazi” language. However, it is not quite clear why and since when they have called Arabs as “Tazis”, or why the definitions of this word and the reasons given for such a denomination are so different and sometimes contradictory in various Persian and Arabic sources. Here, following a document analysis method, the author intends to examine the etymology of this original Persian word and the reasons behind its application to Arabs in various historical and religious texts and dictionaries. The findings of the study indicate the presence of a mythical and religious belief among ancient Iranians stating that “Taz” was the great ancestor of Arabs, and that is why the word “Tazi” is applied to Arabs themselves and their language.
ملخص الجهاز:
بدون آنکه به دنبال چرايي اين نامگذاري باشند يا تقريبا بدانند از چه زماني ايرانيان ايشان را با اين نام خطاب قرار داده اند؟ يا چرا هم زمان با رشد انديشه هاي باستان گرايانه و ناسيوناليستي پس از انقلاب مشروطه به ويژه در دورة پهلوي و علاقة روزافزون اهل قلم به سره نويسي، بسامد واژة تازي و تازيان در آثار برآمده از اين دوره دو چندان شد؟ يا چرا تعاريف واژة تازي و چرايي نامگذاري عرب ها به اين نام در مقالات ، فرهنگ ها و کتاب هاي معتبر فارسي و عربي، متفاوت و گاه مغاير يکديگرند؟ با مراجعه به پژوهش هاي پيشين ، ميتوان مشاهده کرد، برخي تعاريف و برداشت هاي گوناگوني که از واژة تازي شده ، برآمده از استنباط ها، نتيجه گيريهاي شخصي و برساخته هاي ذهني نويسندگان آنهاست که در بيشتر مواقع بدون سند تاريخي متقن مطرح شده است .
ق )، در کتاب مقدميالادب که يکي از کهن ترين فرهنگ هاي عربي به فارسي به شمار ميآيد، در ذيل واژة «عربي» بدون اشاره به چرايي اين نامگذاري ميگويد: «عربي: تازي زبان ، شخصي که پدر و مادر او عرب باشد» (زمخشري، ١٨۴٣: ٣١(، يا علياکبر دهخدا در لغت نامة دهخدا، در ذيل واژة تازي، تنها به ذکر روايات متفاوت و گاه متناقض و مثال هايي از متون تاريخي و ادبي که در آن واژة تازي ذکر شده ، بسنده کرده است ، بدون آنکه نظر و عقيدة متقني را در اين باره ابراز کند يا از مجموع گفته هاي ديگران ، خواننده را به نتيجه اي قانع کننده هدايت کند (دهخدا، ١٣٧٣، ج ۴: ۵۴٧٧- ۵۴٧٩(.