خلاصة:
سطح روابط هر کشوری با کشورهای دیگر وابسته به شرایط اقتصادی، امنیتی، جغرافیایی و فرهنگی دارد. گر چه جایگاه هر کدام از این عوامل در عصر جهانی شدن دچار تحول شده است، اما نمیتوان گفت که این عناصر تاثیراتی در روابط دو کشور ندارند. ایران و اذربایجان که در همسایگی یکدیگر هستند و اشتراکات فرهنگی اعم از تاریخی، مذهبی، آداب و رسوم و.... بسیار زیادی دارند، روابط دو کشور با چالشها موانع خاصی برخوردار بوده است. این چالشها در دهه اخر در سه سطح داخلی، منطقهای و جهانی قابل بررسی هستند چنانکه میتوان به موضوعاتی از قبیل بی اعتمادی و بدبینی نسبت به یکدیگر، رژیم حقوقی دریای خزر، مشکلات اقتصادی، دخالتهای کشورهای منطقهای همانند ترکیه، جایگاه رژیم صهیونیستی، موضوع قره باغ، نفوذ قدرتهای فرامنطقهای همانند روسیه و امریکا اشاره کرد.
The Study of the relationship between Iran and Azerbaijan; Challenges and Opportunity Dr.Hasan Shamsini Ghiasvand Mohammad Bagher Farhand Abstract: The relations between countries relies on economic, security ,geog- raphical and cultural circumstances. Although, the status of these factors undergos a change in the globalization era, it is not true to say these factors have no impact on relations between two countries. Iran and Azerbaijan, as neighbors, have cultural, historical, religious commons. Nevertheless, the relations between two countries have faced certain challenges. These challenges could be evaluated in domestic, regional and global levels. The challenges include mutual mistrust and pessimism, the legal regime of the Caspian Sea, economic predica- ments, the meddling of regional countries especially Turkey, Israel regime, Caucasus issue and the influence of great powers such as the US and Russia. Key Words: Azerbaijan, Iran, International System, Oil, Pan Turkism
ملخص الجهاز:
استفاده از فرهنگ و به خدمت گرفتن ابزارهای فرهنگ در دیپلماسی در مقایسه با سایر ابزارها و اهرمهای رایج در روابط بینالملل دارای مزایای زیر است: 1- مواجهه شدن با مقاومت کمتر در جوامع و کشورهای مقصد 2- کاهش ریشهای سوء تفاهم، جهل و ترس در روابط دو کشور 3- احتمال کاهش درگیری نظامی میان کشورها و کاهش اهمیت مسائل نظامی و استراتژیک 4- جاری بودن دیپلماسی فرهنگی از لحنی خصمانه و عامرانه در کنار جذابیت بیشتر و در نتیجه هدف قرار دادن روح و ذهن مخاطبین خود 5- فرصت و زمینه بیشتر برای بازیگران غیررسمی، نهادهای مدنی، اشخاص حقیقی وحقوقی غیردولتی و میدان مانور گسترده تر از دیپلماسی کلاسیک سنتی 6- کشف و ترویج و تعریف ارزشهای مشترک و جهان شمول و تامین منافع ملی در چارچوب منافع مشترک 7- گسترش ریشهای باب مفاهمه بیشتر و بهتر میان کشورها و تسری آن به حوزههای سیاسی و امنیتی 8- دیپلماسی فرهنگی میتواند خلاقانهتر، انعطاف پذیرتر و حتی فرصت طلبانه تر از دیپلماسی کلاسیک سنتی در بسیاری از حوزهها طراحی و اجرا شود.
با توجه به نظریه نوکارکردگرایی در روابط بینالملل، همکاری در زمینههای مختلف به زمینههای مهمتر سرایت میکند بنابراین فعالیتهای ایران در زمینه استفاده از ظرفیتهای فرهنگی به همکاریهای اقتصادی و بعد از آن سیاسی منجر میشود که میتواند بسیاری از مشکلات و مسائلی که در ارتباط با آذربایجان داشته است را رفع کند.
به طور کلی با توجه به شرایط مختلف و اقداماتی از قبیل تصویب قانون جدایی دین از سیاست و سرکوب فعالان اسلامی به جرم جاسوسی و همکاری با ایران، تامین آزادی عمل بیشتر برای نیروهای پان ترکیستی مخالف ایران، انجام تبلیغات منفی در رسانههای گروهی دولتی و غیر دولتی آذربایجان بر علیه ایران،گسترش همکاریهای نظامی با امریکا و گسترش رو به بهبود روابط این کشور با اسرائیل علی رغم نگرانیهای ایران، همچنین روابط ایران و ارمنستان همه و همه از عواملی هستند که باعث سردی روابط بین ایران و آذربایجان شدهاند.