خلاصة:
در عصر جهانی شدن عناصر تاثیرگذار بر روابط کشورها متحول شده است. چنانکه از یک سو نظام بینالملل یا کشورهای فرامنطقهای بیش از گذشته اهمیت یافتهاند و از سوی دیگر دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی کشورها نقش حیاتی ایفا میکند. در این راستا مولفههای تاثیرگذار بر روابط ایران و آذربایجان بعنوان دو کشور همسایه با اشتراکات فرهنگی بسیار زیاد در سطوح کلان، میانه و خرد قابل بررسی هستند. در سطح کلان میتوان به عناصری همانند رویکرد آمریکا به آذربایجان، نگرش خاص روسیه به آذربایجان و روابط گرم آذربایجان با رژیم صهیونیستی اشاره کرد. در سطح منطقهای میتوان به موضوعاتی از قبیل تبلیغات پان ترکسیم از سوی ترکیه، روابط ترکیه با آذربایجان، حساسیتهای فرهنگی در منطقه و بحران ارمنستان (قره باغ) اشاره کرد. همچنین عناصری همانند فقدان وجود زمینههای اقتصادی برای افزایش روابط، هراس هر دو کشور از یکدیگر در ابعاد امنیتی و...، حساسیتهای فرهنگی و نژادی بین دو کشور در سطوح ملی و فروملی در روابط دو کشور تاثیرگذار هستند.
The Impact of National Interest in Iran-Azerbaijan Relations in the 21st CenturyDr. Mahdi AlikhaniHussain Karini KharaghaniAbstract:In globalization era, elements which influence the relations between countries are changed. On one hand, international system or regional countries become important, on the other hand public diplomacy plays a key role in countries’ foreign policy. The effective elements in rela-tions between Iran and Azerbaijan, as two neighboring countries could be analyzed in macro, middle and micro level. At the macro level, the elements such as relations between the US and Azerbaijan, particular attitude of Russia towards Azerbaijan and the relations between Israel and Azerbaijan are important. In regional level, pan Turkey propag-anda, the relations between Turkey and Azerbaijan, cultural issues and Armenia crisis are crucial. Moreover, the elements like lack of econo-mic motivation, and given that both countries fear each other in terms of security, influence the relations between two countries.Key Words: Azerbaijan, Internal Security, Iran, International Syst-em, Ethnicity
ملخص الجهاز:
روابط فرهنگی جمهوری آذربايجان با ايران با وجود نزديكي قرابت فرهنگي بسيار زياد، روابط دو کشور در اين زمينه چشمگير نبوده است که ميتوان علت آن را در چند عامل برشمرد: - تبليغات شديد مبتني بر انديشه پان ترکسيم که لزوم اتحاد ترک زبانان را مطرح ميکند، همراه با ساختن تصويري خيالي از جمهوري اسلامي که با برتر انگاشتن فارسها، حقوق ترکها را پايمال کرده است.
با توجه به نظریه نوکارکردگرایی در روابط بینالملل، همکاری در زمینههای مختلف به زمینههای مهمتر سرایت میکند بنابراین فعالیتهای ایران در زمینه استفاده از ظرفیتهای فرهنگی به همکاریهای اقتصادی و بعد از آن سیاسی منجر میشود که میتواند بسیاری از مشکلات و مسائلی که در ارتباط با آذربایجان داشته است را رفع کند.
بيطرفي متمايل به ارمنستان که از سوي باکو به عنوان سياست جمهوري اسلامي ايران در قبال اين بحران تلقي شده است عامل مهمي در تعريف روابط دو کشور محسوب ميشود.
احساس خطر جمهوري اسلامي ايران از گسترش نفوذ ايالات متحده و اسرائيل در منطقه قفقاز جنوبي استقبال باکو از گسترش ناتو به شرق در کنار موانع ذکر شده، سياست باکو در برابر پرونده هستهاي ايران که پيوسته بر حل مسالمت آميز آن تأکيد ميکند و نيز عدم اجازه استفاده از خاک آذربايجان به عنوان پايگاهي براي حمله به ايران، به عنوان عوامل مثبت روابط دو کشور تلقي ميگردد.