خلاصة:
بر خلاف بسیاری از مطالعات در حوزه ی نحو عربی، پژوهشهای علی ابو المکارم از جایگاه ویژهای برخوردارند. او در آثارش سعی کرده تا با مطالعهای روشمند تاریخ نحو عربی را به شکلی کلی و جامع مورد مطالعه قرار دهد. کتاب "اصول التفکیر النحوی" از مهمترین این آثار است که مولف در آن از مشکلات پیش روی مطالعات نحو عربی سخن گفته و در پی آن بوده تا با بازسازی روشهای کلاسیک مطالعات نحو عربی، عناصر سلبی و ایجابی آن را از هم بازشناسد. نویسنده در این مقاله با مطالعه این کتاب، به این نتایج رسیده است: نویسنده، با بازشناسی قیاس لغوی و استقرائی از قیاس ارسطوئی عمدهترین مشکل آموزش نحو عربی را تاثیر پذیری از حکمت یونان دانسته و کوشیده است تا بهترین شیوه در آموزش نحو عربی را که مناسب عصر حاضر نیز هست، ارائه دهد. به نظر او، با رهایی از قواعد پیچیده ناشی از سیطره فلسفه ارسطو و بازگشت به روش طبیعی یادگیری نحو بر اساس رویکرد نحویان دوران استقرا، زمینه را برای احیای قواعد آسان وطبیعی در یادگیری زبان مهیا میکند. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی فصلها و عناوین مختلف کتاب را مورد مطالعه قرار میدهد.
Contrary to many studies in the field of Arabic Grammar, Ali Abu al-Makarem’s research has a special place. In his works, he has attempted to study the history of Arabic Grammar by a methodological study in a general and comprehensive way. One of his most important books is “Asul al-Tafkir al-Nahwi” where the author talks about the difficulties facing Arabic Grammar studies. He sought to identify both positive and negative elements by reconstructing classical methods of Arabic Grammar studies. The author of this article, by a comprehensive study of this book, seeks to find an answer to the following questions: What are the most important general principles on which his research is based? What does Grammatical Induction mean in author’s opinion? What steps has the concept of analogy gone through in the history of Arabic Grammar? What is the position of Justification or Explanation and Interpretation in principles of Arabic Grammar ? And what is the impact of correctly recognizing these concepts in Arabic language research and teaching? This paper studies the various chapters and titles of the book to answer such questions, according to the descriptive-analytical methodology.
ملخص الجهاز:
او در "أصول التفکیر النحوی" بر این باور است که گام نهادن در راه حل مشکلات نحو عربـی بـا برداشتن این گام ها تحقق می یابد ( بنگرید به : أبو المکارم ، ٢٠٠٦: ٩-١٠): الف - شناسایی سرمایه های فکری و معرفتـی مـوثر در روش هـای تحقیـق و مطالعـه در نحو عربی؛ زیرا به گفته ی او روش تنها مجموعه ای از قواعد کلی و مبانی عام نیسـت ؛ بلکـه فراتر و قبل از آن یک موضع گیری و رویکرد فکری در مقابل پدیده ها و روابط حاکم میـان آن ها است که خواه ناخواه باید عوامل تاثیر گـذار در ایـن رویکـرد – و در رأس آن عوامـل فکری تاثیرگذار در آن - مورد توجه قرار گیرد.
ایـن دو اصـطلاح اگـر چـه بـه ظـاهر شـباهت بسـیار دارنـد، امـا از نظـر نویسـنده ی کتـاب تفاوتشـان عمیـق اسـت ؛ یکـی آنکـه اصـول التفکیر النحوی قدمتش بسی بیشتر از اصول النحو است ، دوم آنکه حوزه ی مطالعـات اصـول التفکیر النحوی گسترده و وسیع است و مهمتر از همه آن است کـه اگـر چـه اصـول النحـو محور بسیاری از مطالعات نحوی بوده است ، اما نتایجی که پژوهشگران در این حـوزه بـه آن دست یافته اند، بیشتر اثـر پذیرفتـه از فرهنگـی خـاص یـا پـیش داوریهـا و احکـام از قبـل تعیین شده است ؛ در حالی که پژوهش در اصول التفکیر النحوی بسیار عینیتر و روشـمندتـر و پیوسته به دنبال تحلیل دقیق رویکردهای واقعی پژوهش نحـوی و تفسـیر سـیر تحـولات تاریخی آن است (بنگرید به : همان :١٩ ٢.