ارزیابی و نقد دیدگاه های علامه طباطبایی، قاضی عبدالجبار و قاضی باقلانی در رویکردهای مختلف در مسئله امامت مقالة

دین و دنیای معاصر پاییز و زمستان 1398 - شماره 11 (‎22 صفحة - من 49 إلی 70 )

الکلمات المفتاحية: امامت علامه طباطبایی باقلانی عبدالجبار کلام تطبیقی Allameh Tabatabai Abdul Jabbar Baqalani Imamate comparative theology

fa ar en

خلاصة:

مسئله امامت در تاریخ اندیشه اسلامی و نیز رویکردهای مختلف این موضوع، پیشینه ای طولانی دارد. امامت، به معنای رهبری و ریاست امت است که طبعاً نوعی تبعیت و پیروی گروهی را به همراه دارد. اما سئوال این است این پشوایی و پیروی، که موجب تفاوتهایی میان مذاهب مختلف اسلامی نیز،گردیده، شامل چه قلمروی، و چه بُعدی از ابعاد زندگی دنیوی و اخروی انسان می گردد. مذاهب امامیه، معتزله و اشاعره علی رغم شباهت در بعضی ویژگی های امام، تفاوتهایی اساسی در مسئله امامت با یکدیگر دارند. این امر موجب گردیده همواره بین علما و متفکران این سه مذهب تضارب آرا در این مورد وجود داشته باشد. تحلیل و نقد آرا کلامی و دیدگاههای این متکلمان اسلامی، موجب تبیین راه حق وجایگاه امام میشود. این پژوهش باروش توصیف وتحلیل متن و به شیوه کتابخانه ای، درصدد واکاوی فلسفه وجود و ویژگی های امام ازمنظر سه متفکر برجسته اسلامی:علامه طباطبایی شیعی، قاضی عبدالجبارمعتزلی و قاضی باقلانی اشعری، است. علامه حقیقت امامت را از سنخ ولایت تکوینی و هدایت باطنی و معنوی و وجوب عقلی علی الله بیان می کند، قاضی عبدالجبار آن را مسئله ای اجرائی و عقلی و ضرورتی اجتماعی به منظور حفظ کیان اسلامی می داند. باقلانی نیز آن را فرعی فقهی و شرعی به منظور اداره امور جامعه اسلامی معرفی کرده است.

خلاصة: (مترجم بواسطة الذكاء الاصطناعي)

ان قضیه الامامه فی تاریخ الفکر الاسلامی وکذلک النهج المختلفه لهذه المساله لها تاریخ طویل. الامامه بمعنی قیاده ورياسه الامه والتی بطبیعتها تتضمن نوعا من التبعیه والاتباع الجماعی. ولکن السوال هو ان هذه القیاده والاتباع، والتی نشات منها الفروقات بین المذاهب الاسلامیه المختلفه، ما هی حدودها وابعادها فی حیاه الانسان الدنیویه والاخرویه. مذاهب الامامیه والمعتزله والاشاعره علی الرغم من التشابه فی بعض خصايص الامام، الا ان لدیهم اختلافات جوهریه فی مساله الامامه. وهذا الامر ادی الی وجود تضارب فی الاراء بین العلماء والمفکرین فی هذه المذاهب الثلاثه حیال هذا الموضوع. ان تحلیل ونقد الاراء الکلامیه ووجهات نظر هولاء المتکلمین الاسلامیین یوضح الطریق الی الحق ومکانه الامام. هذه الدراسه بطریقه وصف وتحلیل النص وبالمنهج المکتبی تهدف الی استکشاف فلسفه الوجود وخصايص الامام من منظور ثلاثه مفکرین اسلامیین بارزین: العلامه الطباطبايی الشیعی، والقاضی عبد الجبار المعتزلی، والقاضی الباقلانی الاشعری. العلامه یصف حقیقه الامامه کنوع من الولایه التکوینیه والهدایه الباطنیه والمعنویه ووجوب عقلی علی الله، والقاضی عبد الجبار یعتبرها مساله تنفیذیه وعقلیه وضروره اجتماعیه للحفاظ علی کیان الاسلام، بینما الباقلانی یصفها کمساله فقهیه شرعیه لاداره شوون المجتمع الاسلامی.

ملخص الجهاز:

2. امام در اصطلاح متکلمان اسلامـی در تعریف اصطلاحـی امامت بیانـی متفاوت دارنـد و آن‌را به دو صـورت تعریف کرده‌اند: برخی تعاریفی عام از امامت ارائه داده‌‌اند که شامل نبوت نیز می‌شود، مانند این تعریف که امامت را به «رهبری عمومی در مسائل دینی و دنیایی» تفسیر کرده است: «الامام هم الانسان الّذی له الرّئاسة العامّه فی الدین و الدنیا بالاصاله فی دار التکلیف» (علم‌‌الهدی، 1410: 2/ 264؛ طوسی، 1359: 426؛ رازی، 1412: 2/ 235؛ بحرانی، ۱۴۰۶: ۱۷۴ و فاضل مقداد،‌ ۱۴۰۵: ۳۲۵) دسته دوم تعریف‌هایی است که امامت را جانشینی پیامبر (ص) در برپایی دین و نگه‌داری از امت مسلمان و امور دینی دانسته و امامت را علاوه بر خلافت، شامل امور دیگری نیز شمرده و اطاعت از امام را بر تمام امت واجب می‌‌دانند: «الامامة رئاسة عامه فی امور الدنیا والدین لشخص مِن الاشخاص نیابة عن النبی (ص)، و هی خلافة الرّسول فی إقامة الدین و حفظ حوزه الملة بحیث یجب اتّباعه علی کافة الامّه» (طباطبائی، 1381: 43؛ حلّی، 1425: 10؛ حلّی، ۱۳۶۵: ۶۶؛ فاضل مقداد،‌ ۱۴۰۵: ۳۲۵-۳۲۶؛ فاضل مقداد، ۱۴۲۲: ۳۱۹-۳۲۰ و آمدی، ۱۴۲۳: ۳/ ۴۱۶) به طور کلی باید گفت: تعریف امامت در اصلاح به «رهبری امت اسلامی در امور دینی و دنیوی به عنوان جانشین پیامبر(ص)» مورد قبول همه فرقه‌های اسلامی است. 2. نظر قاضی عبدالجبار قاضی عبدالجبار تعریف و فلسفه وجوب امامت را نیابتی دانسته و ایشان را مأمور اقامه و اجرای حدود واجب الهی در دنیا می‌‌داند؛ زیرا وجوب این امر، پس از پیامبر (ص) متوجه عموم مسلمانان یا یکایک آنان نخواهد بود؛ بلکه بر عهده امام است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول