خلاصة:
نزدیکی شرایط موجود فرهنگی در ایران با عصر امام سجاد(ع) پس از به هم ریختن نظم اجتماعی بر پایه سنت دینی می تواند تاکیدی بر مطالعه نحوه عملکرد امام چهارم شیعیان در نحوه آموزش، تبلیغ و ترویج معارف اسلامی باشد. تاکید امام سجاد بر ارتباط بنده با خدا و آشنا سازی جامعه با مساله حقوق شخصی و فی مابین در زیست انسانی با زبان فطری و نه جغرافیایی و... الگویی است که می تواند ما را به فهم بهتری از آموزه های دینی و شیوه دقیق تری از اجرای معارف دینی رهنمون سازد. در این مقاله ضمن بیان زمینه های اجتماعی فرهنگی و اجتماعی دوره امام سجاد(ع) به کاووش در رساله الحقوق پرداخته و ویژگی های این اثر را برجسته ساخته است. تا زمینه ارتباط بیشتر موالیان و نا آشنایان با میراث غنی امامیه فراهم گردد.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله ضمن بيان زمينـه هـاي اجتماعي فرهنگي و اجتماعي دوره امام سجاد(ع ) به کاووش در رساله الحقوق پرداخته و ويژگي هاي اين اثر را برجسته ساخته است .
اعلاميه حقوق بشر در فضاي پس از ترس و بحران جنـگ جهاني اول و دوم و در فضايي آزاد و ناظر به نفي ظلم هايي بود که در اين دو جنگ بـر مردم اروپا رفت و ديگري در فضايي بود که امکان طرح برخي موارد به دليل حکومـت جلاد اموي پس از واقعه ي عاشورا وجود نداشت لذا امکـان طـرح برخـي مـسائل نيـز منتفي بوده است .
قابل توجه است وضعيتي که امام آن را اين گونه بيان مي کند که در مکه و مدينه نه تنها ياور که حتي بيست نفر محـب اهـل بيـت نيـز يافتـه نمي شود (ابن ابي الحديد، ج٤، ص١٠٤؛الغارات ، ج٤، ص٣٩٢)در تشييع جنازه پـس از ساليان دراز به شکل ديگري رقم خورد.
در شرايطي که مردم از دين و مذهب به تنـگ آمـده انـد و ديگر نمي تواند به گوينده هاي ديني پس از ماجراهايي کـه از خلافـت امويـان مـشاهده کرده اند اعتماد کنند حضرت با بهره گيري از قالب هاي ديني محتوايي مطابق بـا فطـرت انساني را در قالب دعا، رساله الحقوق و...
به نظر مي رسد اين امـر از ايـن بابـت است که براي ترويج اخلاق ازکدهاي حقوقي کمک گرفته شده اسـت .
1419 اما حق در زبان حضرت هم دايره اش فراتر از اين تقسيم بـود کـه بـراي خويـشتن حتي براي اشياء مثل مال نيز حقي قائل است .