؛ تاریخ تحول یک مفهوم مقالة

مطالعات حقوق شهروندی تابستان 1399 - شماره 15 (‎32 صفحة - من 361 إلی 392 )

الکلمات المفتاحية: حقوق شهروندی شهروندی اندیشه سیاسی غرب تاریخ تحول مفاهیم حق سیاسی حـق بـه روم مفهوم تاریخ حقـوق

خلاصة:

به طورکلی، مفاهیم در طول تاریخ و به مرور زمان، بر اثر رویدادها پدید آمده و تا مدتی در معنایی استقرار می یابند. سپس، در اثر تحولات بعدی، برخی از مفاهیم دچار تطور معنایی شده و پس از مدتی، در معنایی جدید مستقر می شوند. در واقع، از درون تعاملات عینی و ذهنی زندگی بشر، مفاهیم، به وجود آمده و گاه دستخوش دگرگونی های معنایی می گردند. «شهروندی» یکی از مفاهیم کلیدی در تاریخ اندیشه سیاسی غرب است که در بستر سنت های فکری گوناگونی، بازتاب بسترهای متفاوت سیاسی و اجتماعی از دوران باستان تا عصر حاضر بوده است. بنابراین، در تاریخ فکر سیاسی، برداشت های متنوعی از این مفهوم صورت پذیرفته تاجایی که از تصوری فضیلت مدارانه و مبتنی بر اخلاق مشارکت، به برداشتی حق مدارانه و مبتنی بر قانون موضوعه تحول یافته است. شرح این تحول و دگردیسی مفهومی، دغدغه اصلی نوشتار حاضر است که از طریق روش «تحول تاریخی مفاهیم» دنبال می گردد. بر این اساس، تحول مفهوم شهروندی در چندین دوره تاریخی که این مفهوم موضوع اندیشه ورزی قرار گرفته و بارور شده، یعنی یونان و روم باستان، اروپای قرون میانه و دوره رنسانس، و در نهایت تحولات قرن بیستم، علی الخصوص رویدادهای پس از جنگ جهانی واکاوی می شود.

ملخص الجهاز:

در دوران مدرن ، برداشت هاي حـق مدارانـه از اين مفهوم ، تحت تأثير انديشه هاي دوران مدرن ، به پيـدايش مفهـوم مرکـب «حقـوق شهروندي » منتهي گرديـده ، بـه گونـه اي کـه شناسـايي ، رعايـت و تـضمين آن از سـوي دولت ها، به يکي از شاخـصه هـاي اصـلي سـنجش حکمرانـي هـاي مـردم سـالار و نيـز کارآمدي نظام هاي سياسي بدل گشته است . نگارنده مي داند که بهره گيري از روش تاريخ مفاهيم ، مستلزم محدود کردن دامنه پژوهش به يک بازه زماني است کـه در آن تغييرات معنايي يک مفهوم بر اثر تعاملات اجتماع و انديشه حادث گرديـده ؛ امـا اين نوشتار صرفا تلاشي است براي مروري بر تحول از برداشتي فضيلت مدارانه و مبتني بر وظايف از شـهروندي بـه يـک تلقـي حـق مدارانـه از آن و پيـدايش مفهـوم حقـوق شهروندي ؛ تا تمهيدي باشد بر واکاوي حدوث و تحول ايـن مفهـوم در انديـشه نـوين ايراني در پژوهش هاي آتي . مي توان از سـه زاويـه بـه ايـن مفهوم نگريست : اول ، شهروندي به عنوان امري حقوقي به اين معنا کـه شـهروند داراي حقوقي بوده و مي تواند آنها را استيفا نمايد؛ دوم ، تلقي شهروند به عنوان عاملي سياسـي و حاضر در نهادهاي سياسي جامعه ؛ و سوم ، شهروندي بـه مثابـه عـضويت در جامعـه سياسي که منبعي از هويت متمايز است . پيتر جونز معتقد است دو برداشت متفاوت از حقوق طبيعي در انديـشه سياسي [جديد] وجود داشته که سبب پيدايش دو جريان در اين سـنت گرديـده اسـت : نخستين ديدگاه ، حقوق طبيعي را حقوقي تلقي مي کند کـه داراي بنيـادي تـرين اهميـت اخلاقي هستند و استحقاق هاي پايه اي تمام انسان ها را منعکس مي سازد.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول