خلاصة:
برای شناخت جایگاه یک متن، عنوان به منزلۀ دروازۀ ورود به متن است. رابطه عنوان (دال) و متن (مدلول) معمولاً دلالتی دوسویه است؛ زیرا عنوان به شکل طبیعی باید معرف متن باشد و متن نیز در در راستای عنوان و شرح آن شکل گرفته باشد اما گاه به دلیل دخالت عوامل فرامتنی در نامگذاریها، عناوین آن رسایی و دلالت دقیق بر محتوا را ندارند؛ به همین جهت شناخت اصول و الگوی حاکم بر این دلالتها در عناوینی که با استفاده از فنون ادبی شکل گرفته‌اند، یکی از اهداف این پژوهش است. در این مقاله به بررسی و تحلیل فنون و صنایع ادبی به‌کار رفته در نامگذاری کتابهای نظم و نثر کهن فارسی پرداخته می-شود. و مشخص می‌گردد در موارد زیادی کاربست جنبۀ زیبایی‌شناسی و بلاغی عنوان، یکی از دغدغه‌های اصلی صاحبان آثار بوده است و این امر با انگیزه‌های مختلف و اَشکال متفاوت در عنوان بازتاب داشته است. در این مقاله با انتخاب نمونه‌هایی از صنایع ادبی بهکاررفته در عنوان‌ها، با نگاه انتقادی به ارزش‌گذاری آنها می‌پردازیم تا از این رهگذر به لایه‌های بلاغی پنهان در برخی عناوین پی‌ببریم. همچنین به آسیب‌‌های ناشی از توجۀ صرف به کاربرد بلاغت در عنوان بدون توجه به جنبه‌های دلالت و ارتباط عنوان با متن، اشاره می‌کنیم و این که بلاغت را در خدمت عنوان قرارگرفته‌است و یا عنوان در خدمت بلاغت بوده است؛ از نظر به‌کارگیری جنبه‌های بلاغی در عنوان به ارتباط نوع متن و گونۀ بلاغت بهکاررفته در عنوان و الگو‌های بلاغی پُربسامد در نامگذاری هر یک از این آثار پرداخته‌ایم.
For recognizing the position of a text, the title serves as the gate that leads us to the world of text. The relationship between the title (signifier) and text (signified) is a mutual signification; title should be a natural presentation of the text and the latter should have taken form in accordance to the title. However, sometimes it is not the case due to interference of extra-textual factors; therefore, investigating the principles and patterns governing these implications is one of the objectives of this study. This study analyzes the rhetorics used in titling of the ancient Persian prose and poetic works. In choosing a title, factors like subject, time conditions of production of the text, etc. are involved but the application of aesthetic and rhetorical aspects of title is mostly one of the key concerns of authors. Choosing samples from the rhetorics of the titles, we evaluate them based on a critical perspective to make our ways into hidden rhetorical layers of titles. Moreover, the damages resulted from mere attention to the application of rhetorics in the title neglecting the implicative aspects and its relationship with the text are dealt. We seek to make it clear whether the author has taken advantage of the rehtorics to cultivate the title or the other way round. Studying the titles of two works with different themes (mysticism and history), the relationship between the type of rhetorics used in the title, the content of a text, and frequent rhetorical patterns are investigated.
(
, 
, 
)
