خلاصة:
فرایند شکل گیری زبان عرفانی گسترۀ وسیع و ابعاد متنوعی دارد. هدف این مقاله آن است که برای تحلیل فرایند شکلگیری زبان عرفانی از قرآن الگویی تازه ارائه کند. این الگو دربرگیرندۀ مراحلی است که براساس آن ها می توان فرایند شکل گیری زبان عرفانی را از دستگاه زبان قرآنی در متون تعلیمی عرفانی تحلیل کرد. این الگو با ترسیم میدان های معنی شناختی، بر معانی نسبی واژههای قرآنی در متون تعلیمی عرفانی متمرکز است و از بازسازی نظریۀ ایزوتسو در کتاب خدا و انسان در قرآن حاصل می شود. تحلیل تغییرات معنایی واژه ها نیازمند توجه به ارتباط متن با جامعه و مؤلف است. بنابراین الگوی ارائهشده با توجه به ارتباط چهارگانۀ متن، جامعه، وضعیت عرفان اسلامی و مؤلف به دریافت دلیل تغییرات معنایی واژه های قرآنی در متون تعلیمی عرفانی کمک می کند. این پژوهش نشان می دهد که میتوان در نگرشی دوسویه، مبتنی بر تأثیر قرآن بر عرفان اسلامی و تأثیر عرفان اسلامی بر معانی واژه های قرآنی، فرایند شکل گیری زبان عرفانی را بهطور مستقیم از قرآن با یک الگوی تازه تحلیل کرد
The process of mystical language formation spans a wide range and comprises various dimensions. The aim of this paper is to present a model for analyzing the process of mystical language formation derived from the holy Qur’an. This model consists of stages based on which the process of mystical language formation can be analyzed out of the Qur’anic language system in mystical-didactic texts. It focuses on the relative meanings of Qur’anic words in mystical-didactic texts via drawing semantic fields, and is developed from re-constructing Izutsu`s theory in the book God and Man in the Qur’an. The analysis of semantic changes of the words requires attention to the relationships among the text, society, and author. In view of that, the proposed model aids to understand the reason for semantic changes of Qur’anic words in mystical texts through considering the quadrilateralrelationships among the text, society, status of Islamic mysticism, and author. The research shows that in this reciprocal attitude, which is based on the influence of the Qur’an on Islamic mysticism and the influence of Islamic mysticism on the meanings of Qur’anic words, the process of mystical language formation can be directly analyzed from the Qur’an using this novel model.
ملخص الجهاز:
دربـارٔە فراينـد شکل گيري زبان عرفـاني نيـز پژوهـشگران ديـدگاه هـاي مختلفـي داشـته و کوشـيده انـد تـا چگونگي شکل گيري زبان عرفاني را تبيين کنند؛ چنانکه براي نمونه نويا از طريق توجـه بـه تفاسير قرآني و عرفاني به فرايند ايجاد و تکامل زبان عرفاني نظر داشته اسـت و ايزوتـسو از تأثير دستگاه تصوري قرآن بر دسـتگاه تـصوري عرفـان اسـلامي و تـأثير دسـتگاه تـصوري عرفان اسلامي بر واژه هاي قرآني به اجمال سخن گفته است .
در پژوهشي از اين دست که ميدان هاي معني شناختي ، معـاني نـسبي واژه هـا را در متـون تعليمي عرفاني نشان مي دهند، تحليل چگونگي فرايند شکل گيري معاني نسبي و به عبـارت ديگر فرايند شـکل گيـري زبـان عرفـاني نيازمنـد ترسـيم ميـدان هـاي معنـي شـناختي واژه هـا وکاربست الگو در طول مسير تاريخي مشخصي است که گستره اي از متون عرفاني را دربـر مي گيرد.
موضوع اين پژوهش ازنظر ارائۀ الگـويي جديد براي تحليل فرايند شکل گيري زبان عرفاني ، ترسيم ميـدان هـاي معنـي شـناختي بـراي معاني نسبي واژه هاي قرآني در متون تعليمي عرفاني ، تحليل تغييرات معنايي واژه ها برمبنـاي شبکۀ عوامل مؤثر در آفرينش متن که به صورت همزمان به متن ، جامعه و مؤلف توجه دارد و تمرکز بر تأثير دستگاه تصوري عرفان اسلامي در شکل گيري زبان عرفاني تازه است .
الگـوي پژوهش که در تحليل فرايند شکل گيري زبان عرفـاني ، بـه نظريـۀ ايزوتـسو دربـارٔە دسـتگاه تصوري عرفان اسلامي توجه دارد؛ متناسب با ساختار متفاوت متون تعليمي عرفاني ، ابعـاد و زواياي ديگري نيز پيدا کرده که سبب پديد آمدن تفاوت هاي مهمي شده است .