خلاصة:
پژوهش پیش رو برای آشکارسازی اثرهای گرمایش جهانی بر آبدهی حوضۀ ارس انجام گرفته است. دادههای استفاده شده برای انجام این پژوهش، شامل دادههای سالانه و فصلی گرمایش جهانی و دادههای دِبی حوضۀ ارس در بازۀ زمانی چهلساله (2008-1968) بوده و براساس روشهای همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی و غیرخطی برای مطالعات فصلی و سالانه به انجام رسیده است. مطالعات نشان از ارتباط معکوس و قوی گرمایش جهانی با آبدهی حوضۀ ارس دارد. این فرآیند، بهخصوص از سال 1994 به بعد آشکار است و با افزایش گرمایش جهانی آبدهی حوضۀ ارس، کاهش چشمگیری از خود نشان میدهد. تغییرات آبدهی حوضۀ ارس نشان از روند کاهندۀ آن طی بازۀ زمانی بلندمدت خود دارد که ارتباط آن با گرمایش جهانی دارای همبستگی معکوس برابر با 68/0- درصد با ضریب تعیین 46/0 است. در بین فصول سال بیشترین تأثیرپذیری از گرمایش جهانی متعلق به فصل زمستان با همبستگی معکوس 70/0- و ضریب تعیین 49/0 است. فصل بهار با همبستگی معکوس 57/0- و ضریب تعیین 32/0، پاییز با همبستگی معکوس 54/0- درصد و ضریب تعیین 29/0 و درنهایت تابستان با همبستگی معکوس 17/0- و ضریب تعیین 03/0 درصد، در رتبههای بعدی قرار میگیرند. در تمامی مطالعات انجام گرفته، روند دِبی حوضۀ ارس همواره کاهنده بوده و از سال 1994 به بعد زیر میانگین بلند مدت خود است که وقوع خشکسالی و کاهش آبدهی شدید حوضه، درنتیجۀ تأثیر گرمایش جهانی را نشان میدهد. مقایسۀ مدلهای رگرسیون خطی و غیر خطی در شبیهسازی تغییر پذیری آبدهی حوضۀ ارس از گرمایش جهانی نشان از دقت بالای مدل غیر خطی نسبت به نوع خطی خود دارد.
ملخص الجهاز:
در تمامي مطالعات انجام گرفته ، روند دبي حوضة ارس همواره کاهنده بوده و از سال ١٩٩٤ به بعد زير ميانگين بلند مدت خود است که وقوع خشکسـالي و کـاهش آبـدهي شـديد حوضه ، درنتيجة تأثير گرمايش جهاني را نشان مي دهد.
در پژوهشي ديگري که آشفته و مساح بواني (١٣٨٩) با عنوان "ارزيـابي اثرات تغيير اقليم بر دبي هاي حداکثر" انجام داده اند با استفاده از مدل هاي Hadcms و IHACRES تأثيرات تغيير اقليم بر دبي هاي حداکثر حوضة آيدوغموش را مورد مطالعه قرار داده اند؛ نتايج اين پژوهش که در بازه زمـاني ٢٠٦٩-٢٠٤٠ بـا طرح فرضي A٢ به انجام رسيده ، حکايت از تغييرات ٣٠ تا ٤٠ درصدي بارندگي و افزايش ٠/٥ تا ٤ درجه دما دارد.
پيش بيني روند تغييرات آبدهي حوضة ارس به صورت نمايي تا سال ٢٠٥٠ با استفاده از روش هاي رگرسيون خطي و غيرخطي ، ميانگين دبي سالانة ارس به وسيلة تأثير گرمايش جهاني برآورد شده که نتايج نشان مي دهد، رگرسيون غيرخطي توانسته است بـا ضـريب تعيـين ٠/٥١ در مقابـل ضـريب تعيـين ٠/٤٦ رگرسيون خطي برآورد دقيق تر و بهتري را نسبت به رگرسيون خطي انجام دهد.
نمودار استاندارد شدة نوسان هاي بلندمدت فصل تابستان دبي حوضة ارس و گرمايش جهاني طي بازه زماني چهل ساله ميانگين بلندمدت تابستانة دبي حوضة ارس برابر با ٩/٨٢ مترمکعب با انحراف معيار ٩/٦٢ مترمکعب بوده که داراي ٩٧/٩٦ درصد ضريب تغييرات است .