خلاصة:
تحقیقات علمسنجی با توانایی ارزیابی پژوهشهای علمی و با بهرهگیری از شاخصهای چندگانه در تبیین ظرفیتها، عملکرد علمی و فناوری در ابعاد مختلف، بر جذابیت آن در میان پژوهشگران افزوده است. پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل پژوهشهای علمسنجی پژوهشگران ایرانی از منظر کاربرد پایگاههای اطلاعات علمی برای گردآوری دادههای مورد نیاز پژوهشهای این حوزه انجام شده است. روش پژوهش حاضر فراتحلیل است. جامعه آماری پژوهش 170 مقاله است که مبتنی بر ملاک اعتبار درون سنجی برگزیده شدند. برای استخراج دادههای مورد نیاز پژوهش، مقالات فارسی و انگلیسی چاپشده در مجلات داخلی در حوزه علمسنجی در بازه زمانی پاییز 1392 تا تابستان 1395 با هدف شناسایی میزان استفاده از پایگاههای اطلاعات علمی مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتهاند. بر این اساس، در گام نخست ارزیابی پژوهشها، مفروضات همگنی و خطای انتشار بررسی شدند. اندازه اثر ثابت با استفاده از مدل «کوهن» تفسیر شد. بر اساس تحلیل محتوای مقالات در مجموع، 233 مورد استفاده از 51 پایگاه اطلاعات علمی گزارش شده است. بیشترین استفاده متعلق به پایگاه «وبآوساینس» بوده و پایگاه «اسکوپوس» در جایگاه بعدی قرار دارد. 30 عنوان پایگاه تنها یک مرتبه مورد استفاده قرارگرفتهاند. یافتهها حکایت از همگنی اندازه اثر و عدم سوگیری انتشار مطالعات مورد بررسی داشته و اندازه اثر ثابت شیوع استفاده از پایگاههای اطلاعات علمی در پژوهشهای علمسنجی در سطح معناداری 000/0 برابر با 869/0 است. ارزیابی نمره استاندارد یافتهها بر اساس مدل «کوهن» نشان میدهد که اندازه اثر شیوع کاربری پایگاههای اطلاعات علمی (869/0) در بازه سوم یعنی زیاد ارزیابی میشود. نتایج فراتحلیل گویای آن است که پایگاههای اطلاعات علمی خارجی منبع اصلی پژوهشها بودهاند. این در حالی است که پایگاههای اطلاعات علمی داخلی نیز در تعدادی از پژوهشها مورد استفاده قرار گرفتهاند، ولی بهعلت عدم توانایی دریافت خروجی کلی از نتایج بازیابیشده متناسب با نرمافزارهای سنجش علم و حتی نرمافزارهای آماری عمومی این پایگاهها قابلیت بسیار پایینی برای استفاده در پژوهشهای این حوزه دارند. میزان استفاده از پایگاههای داخلی از پایگاههای اطلاعاتی غیراستنادی خارجی نیز کمتر است. برنامهریزی پایگاههای اطلاعات علمی بومی برای تبدیلشدن به پایگاههای استنادی بهعنوان مهمترین ابزار و بستر برای ارزیابی نظام علمی و فناوری کشور و مطالعات علمسنجی ضروری است.
Scientometric research with the ability to assess scientific research and using multiple indicators in explaining capacities, scientific performance and technology in different dimensions has increased the attention of researchers.This study aims to meta-analyze the Iranian researches in scientometrics from the perspective of uses of scientific databases as data sources in this research field. The method of this study is meta-analysis. The study population consisted of 170 documents (cases) that all were chosen based on the criteria of credibility within the survey. The articles in scientometrics field were retrieved from the years 1392 to 1395. In first step, the assumptions of homogeneity and bias were checked and fixed effect size was interpreted according to Cohen model. The two familiar databases, Web of Science and Scopus have the most uses. Finding shows homogeneity of effect size and unbiasedness of the studies analyzed in our research. The effect size of the prevalence of information databases use in scientometric reseach was 0.869 (P= 0.000). Results also show that with the increase of year, using external scientific databases have been increased. Meta-analysis results indicate that the main sources of researches are foreign scientific information databases. However, the internal databases were used in some studies but because of inability to extract the overall output of the retrieved results, and their mismatch with scientometric and statistics software, have little ability for use in this field of research. Planning of native scientific databases is essential for becoming a citation database as the most important tool for assessing the country’s scientific and technological system and scientometrics studies.