خلاصة:
خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی هر کشور است. امروزه فرسایش خاک بهمنزلۀ یک خطر جدی برای بخش کشاورزی مطرح است و بررسی فرسایش خاک و کنترل آن، امری بسیار ضروری در حوضههای آبخیز بهشمار میرود. ارزیابی کمّی و کیفی فرسایش خاک با استفاده از مدلهای برآورد فرسایش و رسوب، یکی از راهکارهایی است که از طریق آن میتوان فرسایش خاک را تا حدودی کنترل و مقدار آن را به حداقل رساند. هدف از این پژوهش، ارزیابی کارایی مدلهای WEPP و EPM در برآورد فرسایش و رسوب حوضۀ آبخیز سولاچای است. روش کار در مدل WEPP بدین شرح است. پس از آنکه فایلهای مربوط به هریک از پارامترهای مدل ساخته شدند، وارد نرمافزار GeoWEPP میشوند، سپس مدل WEPP از طریق نرمافزار فوق بهاجرا درمیآید و درنهایت مقدار رسوب محاسبه میشود. مقدار فرسایش ویژه نیز با استفاده از ضریب نسبت تحویل رسوب (SDR) برآورد میشود. در مدل EPM نیز، ابتدا نقشۀ ضرایب تهیه شده و سپس با توجه به این ضرایب، نقشۀ شدت فرسایش ترسیم میشود. درنهایت مقدار فرسایش و رسوب تولیدشده با توجه به معادلات ارائه شده بهدست خواهد آمد. مقدار رسوب مشاهدهای نیز با استفاده از گرادیان دبی و رسوب محاسبه شده است. مدل WEPP دارای سه روش دامنه، حوضۀ آبخیز و مسیرهای جریان است. مقدار رسوب برآوردشده بهوسیلۀ هریک از روشهای فوق، بهترتیب 213/0، 178/0 و 785/0 با مدل EPM، 033/0 و برای رسوب مشاهدهای، 241/0 تن در هکتار در سال محاسبه شد. بنابراین نتیجه میگیریم که مقدار رسوب برآوردشده با مدل WEPP، به مقدار رسوب مشاهدهای نزدیکتر بوده و این مدل از کارایی بالاتری نسبت به مدل EPM در برآورد فرسایش خاک و رسوب منطقۀ مورد مطالعه برخوردار است.
ملخص الجهاز:
مقايسة کارايي مدل هاي WEPP و EPM در برآورد فرسايش خاک و ميزان رسوب دهي حوضة آبخيز سولاچاي موسي عابديني * ـ دانشيار گروه جغرافياي طبيعي ، دانشگاه محقق اردبيلي ، گرايش ژئومورفولوژي سوسن طولابي ـ کارشناس ارشد ژئومورفولوژي ، دانشگاه محقق اردبيلي پذيرش مقاله : ١٣٩٢/٠١/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩٢/٠٥/١٢ چکيده خاک يکي از مهم ترين منابع طبيعي هر کشور است .
بنـابراين نتيجه مي گيريم که مقدار رسوب برآوردشده بـا مـدل WEPP، بـه مقـدار رسـوب مشـاهده اي نزديک تر بوده و اين مدل از کارايي بالاتري نسبت به مدل EPM در برآورد فرسـايش خـاک و رسوب منطقة مورد مطالعه برخوردار است .
طـولابي (١٣٩٢) فرسايش و رسوب حوضة آبخيز سولاچاي اردبيل را با مدل هاي WEPP و EPM و روش GIS مورد بررسي قرار دادند و به اين نتيجه رسيدند که مدل WEPP از کارايي بالاتري نسبت به مدل EPM در برآورد فرسايش و رسوب منطقة مورد مطالعه برخوردار است .
مواد و روش ها هدف اصلي اين پژوهش ، ارزيابي کارايي مدل هاي WEPP و EPM در برآورد فرسايش و رسوب حوضة آبخيز سولاچاي است ، به همين دليل با توجه به ماهيت موضوع پژوهش ، روش آن به صـورت مورفـومتري و کارهـاي ميـداني ، تجربـي و آزمايشگاهي است و براي انجام آن چهار مرحلة زير انجام گرفت : ١.
رابطه ٧) Gs= Gsp×A جدول ٦ عوامل محاسبه شده براي برآورد فرسايش و رسوب و جدول ٧، نتايج حاصل از بـرآورد فرسـايش و رسـوب حوضة آبخيز سولاچاي با مدل EPM را نشان مي دهد.